از علائم اولیه تا مهم‌ترین علل آنافیلاکسی

از علائم اولیه تا مهم‌ترین علل آنافیلاکسی

برخی افراد مبتلا به آلرژی‌های شدید ممکن است در مواجهه با عوامل حساسیت‌زا، واکنشی به نام آنافیلاکسی تجربه کنند. در این حالت، سیستم ایمنی بدن مواد شیمیایی خاصی را آزاد می‌کند که می‌تواند منجر به شوک آنافیلاکتیک شود. در این شرایط، فرد به طور ناگهانی دچار افت فشار خون می‌شود و مجاری تنفسی‌اش ممکن است باریک یا حتی مسدود شود. در حقیقت، این وضعیت بسیار خطرناک است و در صورت عدم درمان فوری، می‌تواند عواقب جدی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.

آنافیلاکسی چیست؟

آنافیلاکسی یک واکنش شدید و عمومی آلرژیک است که به دلیل تماس با یک ماده شیمیایی به نام آلرژن رخ می‌دهد. آلرژن‌ها موادی هستند که می‌توانند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک در بدن شوند.

زمانی که فردی برای نخستین بار با یک آلرژن، مانند زهر نیش زنبور عسل، مواجه می‌شود، سیستم ایمنی او ممکن است به آن حساس شده و آنتی‌بادی تولید کند. این واکنش در اغلب موارد، در مواقعی که بدن با عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها درگیر است، مفید است. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی به شکل غیرطبیعی و بیش از حد به برخی مواد واکنش نشان می‌دهد که منجر به بروز علائم شدید آلرژیک می‌شود.

به عنوان مثال، در صورتی که فرد دوباره با همان آلرژن، مثل نیش زنبور، مواجه شود، ممکن است دچار آنافیلاکسی شود. این واکنش به سرعت پس از تماس اتفاق می‌افتد و می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد.

در این حالت، سیستم ایمنی به ترشح هیستامین اقدام می‌کند. تولید بیش از حد هیستامین می‌تواند فشار خون را کاهش داده و مجاری تنفسی را تنگ کند که در نتیجه تنفس را دشوار می‌سازد. افرادی که دچار آنافیلاکسی می‌شوند به تزریق اپی‌نفرین و درمان فوری نیاز دارند. در صورت عدم درمان به موقع، این وضعیت می‌تواند خطرات جدی و حتی مرگ را به همراه داشته باشد.

بررسی علت شوک آنافیلاکسی

شوک آنافیلاکسی می‌تواند به دلیل واکنش بدن به انواع مختلف مواد خارجی رخ دهد. محرک‌های شایع شامل نیش حشرات، برخی غذاها و داروها هستند. در کودکان و نوجوانان، غذاها معمول‌ترین عامل ایجاد این واکنش هستند، در حالی که در بزرگسالان، داروها و نیش حشرات بیشتر مشاهده می‌شود. عوامل دیگری نیز می‌توانند موجب آنافیلاکسی شوند، از جمله لاتکس، عوامل فیزیکی، مایعات بیولوژیک (مانند مایع منی)، تغییرات هورمونی و افزودنی‌های غذایی مثل رنگ‌دهنده‌ها و مونو سدیم گلوتامات. همچنین، داروهایی که به طور موضعی استفاده می‌شوند نیز می‌توانند عامل ایجاد این واکنش باشند.

عوامل محیطی مانند فعالیت بدنی و تغییرات دما (چه سرد یا گرم) نیز می‌توانند با تحریک سلول‌های خاص در بافت‌ها که مسئول تولید مواد شیمیایی مرتبط با واکنش آلرژیک هستند، منجر به بروز آنافیلاکسی شوند. آنافیلاکسی ناشی از ورزش در اغلب موارد با مصرف برخی غذاها نیز ارتباط دارد. در مواردی که فرد تحت بیهوشی قرار دارد، رایج‌ترین دلایل شامل داروهای خاصی هستند که برای ایجاد فلج عضلانی استفاده می‌شوند، به علاوه، آنتی‌بیوتیک‌ها و لاتکس. در حدود 32 تا 50 درصد موارد، علت بروز آنافیلاکسی مشخص نیست و به آن آنافیلاکسی ایدیوپاتیک گفته می‌شود.

علائم شوک آنافیلاکسی کدامند؟

قبل از وقوع واکنش آنافیلاکسی، ممکن است علائم خاصی را مشاهده کنید که نباید نادیده گرفته شوند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• نبض ضعیف یا تند
• درد در ناحیه شکم
• احساس ناگهانی گرما
• آبریزش بینی و عطسه
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
•  احساس مورمور در دست‌ها یا پاها
• مشکلات تنفسی مانند خس‌خس سینه
• حس وجود توده‌ای در گلو یا مشکل در بلع
• واکنش‌های پوستی مانند کهیر، قرمزی و رنگ‌پریدگی

در صورتی که این علائم را مشاهده کردید، باید فوری به پزشک مراجعه نمایید؛ در غیر این صورت، ممکن است به شوک آنافیلاکسی دچار شوید که نشانه‌های آن عبارتند از:

• سرگیجه و گیجی
• دشواری در تنفس
• احساس ضعف ناگهانی
• کاهش یا از دست دادن هوشیاری

توجه به این علائم و اقدام سریع می‌تواند جان شما را نجات دهد.

درمان شوک آنافیلاکسی چگونه انجام می‌شود؟

در صورت مشاهده علائم ذکر شده، بلافاصله با شماره اورژانس تماس بگیرید و درخواست کمک کنید. در صورتی که بیمارستان یا درمانگاهی در نزدیکی شما وجود دارد، سریعا به آنجا مراجعه کنید. اگر بیمار قبلاً آمپول اپی‌نفرین خود تزریق را دریافت کرده و در منزل موجود است، فوراً آن را در کنار قسمت خارجی ران تزریق کنید. سپس به اورژانس بروید تا درمان‌های لازم ادامه یابد.

نکته حائز اهمیت این است که ضروری است که بیمار همیشه یک دستبند یا پلاک با نوشته "من سابقه آنافیلاکسی دارم" به همراه داشته باشد. همچنین، خانواده، دوستان و همکاران باید از وضعیت بیماری آگاه باشند و نحوه واکنش در مواقع اضطراری را بدانند.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به شوک آنافیلاکسی هستند؟

هر فردی ممکن است به شوک آنافیلاکسی مبتلا شود، اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری هستند. این افراد معمولاً سابقه آلرژی دارند یا تحت تاثیر عوامل خاصی قرار می‌گیرند. افرادی که به مواد غذایی، داروها، نیش حشرات یا سایر آلرژن‌ها حساسیت دارند، احتمال بیشتری برای بروز آنافیلاکسی دارند. همچنین کسانی که قبلاً تجربه آنافیلاکسی داشته‌اند، در معرض خطر بالاتری برای بروز دوباره این حالت هستند.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله همه چیز درباره خارش چشم و راه‌های پیشگیری و درمان آن را نیز مطالعه نمایید.

سن و وراثت نیز از دیگر عواملی هستند که می‌توانند خطر آنافیلاکسی را افزایش دهند. کودکان و نوجوانان عمدتاً در خطر آنافیلاکسی ناشی از غذا هستند، در حالی که بزرگسالان بیشتر با خطر آنافیلاکسی ناشی از داروها مواجه‌اند. همچنین، داشتن سابقه خانوادگی آلرژی یا آنافیلاکسی می‌تواند احتمال ابتلا به این وضعیت را بالا ببرد.

افراد مبتلا به آسم نیز به دلیل وضعیت خود، بیشتر در معرض ابتلا به آنافیلاکسی قرار دارند. افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف است، مانند بیماران تحت درمان شیمیایی یا مبتلایان به HIV، نیز در خطر بیشتری هستند. برخی داروها، مانند بتا بلاکرها، می‌توانند واکنش‌های آلرژیک را شدیدتر کنند. علاوه بر این، زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی، ممکن است بیشتر در معرض این مشکل باشند.

نحوه تشخیص شوک آنافیلاکسی

آنافیلاکسی به‌راحتی با استفاده از اطلاعات پزشکی و بالینی قابل شناسایی است. اگر ظرف چند دقیقه یا ساعت پس از تماس با یک ماده آلرژی‌زا، یکی از شرایط زیر مشاهده شود، احتمال آنافیلاکسی وجود دارد:

وجود علائم پوستی یا بافت‌های مخاطی به همراه مشکلات تنفسی یا افت فشار خون

بروز دو یا چند مورد از علائم زیر:

• کاهش فشار خون
• دشواری در تنفس
• ناراحتی‌های گوارشی
• واکنش‌های پوستی و مخاطی
• افت فشار خون بعد از مواجهه با یک ماده آلرژی‌زا مشخص

در صورتی که فرد به نیش حشرات یا دارویی واکنش شدیدی نشان دهد، انجام آزمایش‌های خونی برای اندازه‌گیری تریپتاز یا هیستامین (که از سلول‌های مست آزاد می‌شود) می‌تواند در تشخیص آنافیلاکسی کمک کند. البته این آزمایش‌ها در مواردی که عامل آلرژی غذا باشد یا فشار خون فرد نرمال باشد، چندان کارآمد نیستند، اما همچنان نمی‌توانند مانع از تشخیص آنافیلاکسی شوند.

سخن پایانی

شوک آنافیلاکسی به طور معمول ناشی از حساسیت به غذاها، نیش حشرات یا برخی داروها است. وقتی فشار خون به حدی کاهش می‌یابد که سلول‌ها و اندام‌ها قادر به دریافت اکسیژن کافی نیستند، این حالت ایجاد می‌شود. برای مقابله با این وضعیت، تزریق دارویی به نام "اپی‌نفرین" فوراً ضروری است. بنابراین، در صورتی که فردی این دارو را به همراه نداشته باشد، باید به سرعت با خدمات اورژانس تماس بگیرد.