همه چیز درباره بیماری گواتر و انواع آن

همه چیز درباره بیماری گواتر و انواع آن

بیماری گواتر به عنوان یک نوع بزرگ‌شدگی غیرطبیعی در غده تیروئید شناخته می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. غده تیروئید که به شکل پروانه‌ای است، حدود دو اینچ طول دارد و در ناحیه قدامی گردن، درست زیر برجستگی غضروف تیروئید یا همان سیب آدم قرار دارد. این غده نقش حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می‌کند و با تولید هورمون‌های تیروئیدی، تأثیر زیادی بر روی عملکردهای مختلف بدن دارد.

هورمون‌های تیروئیدی، از جمله تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3)، به جریان خون ترشح می‌شوند و تحت تأثیر هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ای مانند هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) قرار دارند. تغییرات در سطح این هورمون‌ها، چه به صورت کمبود و چه به صورت افزایش، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، کمبود هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر خستگی، افزایش وزن و اختلالات روحی شود، در حالی که افزایش سطح این هورمون‌ها می‌تواند منجر به علائمی چون استرس، اضطراب، کاهش وزن و افزایش ضربان قلب گردد.

بیماری گواتر چیست؟

گواتر تیروئید به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن غده تیروئید به شکل غیرطبیعی بزرگ می‌شود و ممکن است یک یا چند ندول در آن تشکیل گردد. این توده‌ها معمولاً در ناحیه گردن قابل مشاهده هستند و ممکن است سفت به نظر برسند. شایع‌ترین علامت گواتر، وجود یک توده در گردن است که می‌تواند مشکلاتی در بلع و تنفس ایجاد کند و در موارد شدیدتر، به تغییر صدا یا آسیب به تارهای صوتی منجر گردد.

کمبود ید در رژیم غذایی یکی از مهم‌ترین دلایل بروز گواتر در سطح جهانی است، اما امروزه پرکاری غده تیروئید (هایپر تیروئیدیسم)، کم‌کاری تیروئید و گواتر مولتی ندولار نیز از علل شایع این وضعیت به شمار می‌روند. از سوی دیگر، بیماری‌های خودایمنی مانند هاشیموتو و بیماری گریوز نیز می‌توانند به گواتر منجر شوند. تشخیص و درمان به موقع این اختلالات برای جلوگیری از عوارض جدی و بهبود کیفیت زندگی فرد اهمیت دارد.

مهم‌ترین علائم گواتر کدامند؟

تورم قابل توجه در ناحیه گردن یکی از نشانه‌های بارز گواتر است که به دلیل بزرگ شدن غده تیروئید و وجود ندول‌ها در آن بروز می‌کند. اندازه این ندول‌ها می‌تواند بسیار متغیر باشد؛ از اندازه‌های کوچک که به سختی قابل مشاهده هستند تا اندازه‌های بزرگ که به وضوح در گردن نمایان می‌شوند. وجود این ندول‌ها می‌تواند موجب ایجاد ظاهری متورم در گردن شود و توجه دیگران را جلب کند.

علاوه بر تورم، افراد مبتلا به گواتر ممکن است با علائم دیگری نیز مواجه شوند. این علائم شامل مشکلاتی در بلع و تنفس است که به دلیل فشار بر نای و مری ایجاد می‌شود. به علاوه، ممکن است افراد دچار سرفه‌های مکرر شوند یا صدای آن‌ها به دلیل فشار بر تارهای صوتی خشونت پیدا کند. در برخی موارد، بالا بردن دست‌ها به بالای سر می‌تواند منجر به سرگیجه شود و احساس گرفتگی یا درد در ناحیه گلو نیز ممکن است وجود داشته باشد. در مجموع، این علائم می‌توانند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند و نیاز به ارزیابی و درمان پزشکی را ضروری سازند.

علت ایجاد بیماری گواتر

بیماری گواتر می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که هر یک به نوعی بر عملکرد غده تیروئید تأثیر می‌گذارند. یکی از این عوامل، بارداری است که می‌تواند به تغییرات هورمونی و افزایش نیاز به هورمون‌های تیروئیدی منجر شود و در نتیجه باعث بروز گواتر گردد.

کمبود ید در بدن یکی از شایع‌ترین دلایل بروز گواتر است. ید جهت تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است و در صورت کمبود آن، غده تیروئید مجبور به تلاش بیشتر برای تولید این هورمون‌ها می‌شود که این امر می‌تواند به بزرگ شدن غده منجر گردد. علاوه بر این، بیماری تیروئیدیت هاشیموتو نیز می‌تواند سبب کم‌کاری تیروئید شود. در این حالت، غده تیروئید به مقدار کافی هورمون تولید نمی‌کند و سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) در خون افزایش می‌یابد که خود یکی از علل بیماری گواتر است.

همچنین مقاله ضرورت مصرف ید برای سلامت بدن را نیز مطالعه نمایید.

بیماری گریوز که یک اختلال خودایمنی است، می‌تواند منجر به پرکاری تیروئید شود. در این وضعیت، غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند و این تولید بیش از حد می‌تواند باعث بزرگ شدن غده و بروز گواتر شود. همچنین، التهاب غده تیروئید که به آن تیروئیدیت گفته می‌شود، می‌تواند به دلیل عفونت‌های ویروسی یا سایر بیماری‌ها رخ دهد و به گواتر منجر شود.

در برخی موارد، سرطان تیروئید نیز می‌تواند عامل گواتر باشد. این نوع سرطان در اغلب موارد منجر به متورم شدن یک سمت غده تیروئید می‌شود و معمولاً با وجود گره‌های تیروئیدی همراه نیست. به علاوه، وجود ندول‌ها یا گره‌های تیروئیدی، که ممکن است کیست‌های سفت یا حاوی مایع باشند، نیز می‌تواند به بروز گواتر منجر گردد. این گره‌ها عموماً غیرسرطانی هستند و به دلیل افزایش حجم غده تیروئید، ظاهر متورم را ایجاد می‌کنند.

آشنایی با انواع بیماری گواتر

بیماری گواتر یکی از اختلالات رایج در سیستم غدد درون‌ریز است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامتی افراد بگذارد. این بیماری به چندین نوع تقسیم می‌شود که هر یک ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند:

• گواتر منتشر صاف 

یکی از این انواع، گواتر منتشر صاف است. در این حالت، کل غده تیروئید به صورت یکنواخت متورم می‌شود و این تورم می‌تواند به دلیل کمبود ید یا اختلالات هورمونی ایجاد گردد. این نوع گواتر معمولاً با علائم ظاهری قابل مشاهده در ناحیه گردن همراه است و ممکن است نیاز به ارزیابی و درمان پزشکی داشته باشد.

• گواتر رترواسترنال

نوع دیگری از گواتر، گواتر رترواسترنال است که در آن غده تیروئید به سمت عقب و در پشت استخوان جناغ سینه (استرنوم) حرکت می‌کند. این نوع گواتر می‌تواند به نای، مری و عروق گردن فشار وارد کند و در مواردی که این فشار باعث بروز مشکلات تنفسی یا بلع می‌شود، ممکن است نیاز به عمل جراحی برای کاهش فشار و بهبود علائم باشد.

• گواتر ندولار 

گواتر ندولار نیز از دیگر انواع رایج این بیماری است که در آن یک یا چند توده در غده تیروئید رشد می‌کند. در صورتی که تنها یک توده وجود داشته باشد، به آن گواتر ندولار می‌گویند، اما اگر چندین توده در غده تیروئید تشکیل شود، به این وضعیت گواتر مولتی ندولار اطلاق می‌شود. گواتر مولتی ندولار یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد تیروئیدی است و معمولاً به دلیل عواملی مانند اختلالات هورمونی، عفونت‌ها یا تغییرات بافتی ایجاد می‌شود. این نوع گواتر نیاز به پیگیری و ارزیابی پزشکی دارد تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود یابد.

چگونه از بیماری گواتر جلوگیری کنیم؟

جهت اطمینان از دریافت مقدار کافی ید، می‌توانید از نمک یددار استفاده کنید یا غذاهای دریایی و جلبک‌های دریایی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این منابع غذایی به طور طبیعی حاوی ید هستند و می‌توانند به تأمین نیاز روزانه بدن کمک کنند. همچنین، میوه‌ها و سبزیجاتی که به صورت محلی کشت می‌شوند، به همراه محصولات لبنی مانند شیر و ماست، نیز می‌توانند منبع خوبی از ید باشند.

در واقع، هر فرد بالغ به حدود 150 میکروگرم ید در روز نیاز دارد که این مقدار تقریباً معادل نصف قاشق چای‌خوری نمک یددار است. این میزان ید به ویژه برای زنان باردار، شیرده، نوزادان و کودکان بسیار حیاتی است؛ چرا که ید نقش مهمی در رشد و توسعه مناسب سیستم عصبی و غده تیروئید دارد. با این وجود، میبایست مراقب مصرف بیش از حد ید نیز باشید. اگرچه مواردی از مصرف زیاد ید نادر است، اما این وضعیت می‌تواند به بروز گواتر و دیگر مشکلات تیروئیدی منجر شود. بنابراین، تعادل در مصرف ید و مشاوره با پزشک در صورت نیاز، اهمیت زیادی دارد.

نحوه تشخیص بیماری گواتر چگونه است؟

آزمایش خون تیروئید به اندازه‌گیری سطح هورمون‌های تیروئیدی کمک می‌کند و نشان می‌دهد که آیا غده تیروئید به درستی عمل می‌کند یا خیر. این آزمایش می‌تواند به تشخیص کم‌کاری یا پرکاری تیروئید و شناسایی بیماری‌های مرتبط با این غده کمک کند. سونوگرافی نیز به عنوان یک روش غیرتهاجمی و ایمن برای بررسی ساختار غده تیروئید و غدد لنفاوی گردن استفاده می‌شود و در این فرآیند از امواج صوتی برای تهیه تصاویر استفاده می‌شود، بدون اینکه فرد را در معرض تابش قرار دهد.

در مواردی که توده‌ای در غده تیروئید وجود داشته باشد که مشکوک به بدخیمی باشد، بیوپسی سوزنی (FNA) انجام می‌شود. این روش با استفاده از سونوگرافی، نمونه‌ای کوچک از سلول‌ها را از ناحیه مشکوک برداشت می‌کند و به پزشکان کمک می‌کند تا نواحی مناسب را شناسایی کنند. بیوپسی FNA معمولاً برای گره‌های بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر انجام می‌شود و می‌تواند برای بررسی غدد لنفاوی متورم نیز استفاده شود. این روش به دلیل برداشت سلول‌ها بدون برش‌های بزرگ و با حداقل درد، به بیماران راحتی بیشتری می‌دهد.

سخن پایانی

بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید به عنوان گواتر شناخته می‌شود و این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. مهم است بدانید که وجود گواتر به معنای این نیست که غده تیروئید حتماً به درستی عمل نمی‌کند. در واقع، بیماری گواتر می‌تواند به دلیل تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی (پرکاری تیروئید) یا تولید کمتر از حد طبیعی آن‌ها (کم‌کاری تیروئید) ایجاد شود. به علاوه، ممکن است در برخی موارد، غده تیروئید به طور طبیعی هورمون تولید کند، اما به دلیل عوامل دیگر، مانند کمبود ید یا وجود توده‌های غیرطبیعی، بزرگ شود.

گواتر می‌تواند نشانه‌ای از وجود اختلالات مختلفی باشد که بر روی رشد غده تیروئید تأثیر می‌گذارند. این اختلالات ممکن است شامل بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها یا حتی ناهنجاری‌های ژنتیکی باشند. به همین علت، شناسایی علت اصلی گواتر برای تعیین روش‌های درمانی مناسب و مدیریت وضعیت بیمار بسیار حائز اهمیت است. در نتیجه، گواتر به عنوان یک علامت بالینی نیاز به ارزیابی دقیق و پیگیری پزشکی دارد تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود و کیفیت زندگی فرد بهبود یابد. همچنین محلول خوراکی ال کارنیتین لووفیت را نیز ببینید.