همه چیز درباره بیماری ویلسون و نحوه درمان آن

همه چیز درباره بیماری ویلسون و نحوه درمان آن؛ بیماری ویلسون یکی از نادرترین اختلالات ژنتیکی در انسان‌هاست که بیش از 100 سال از زمانی که پزشکان آن را تشخیص دادند، می‌گذرد. در سال 1913، کینیر ویلسون در پایان‌نامه دکترای خود که 200 صفحه بود، به توضیح و تحلیل این بیماری پرداخت. به افتخار تلاش‌های او، این اختلال ژنتیکی به نام بیماری ویلسون شناخته می‌شود.

منظور از بیماری ویلسون چیست؟

بیماری ویلسون، یک اختلال ژنتیکی نادر است که منجر به تجمع مس در کبد، مغز و سایر بافت‌های حیاتی بدن می‌شود. این بیماری به طور معمول در افرادی در دهه‌های 5 تا 35 سالگی تشخیص داده می‌شود، اما ممکن است هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد. مس نقش بسیار مهمی در ساختار استخوان، عملکرد اعصاب، تولید کلاژن و رنگدانه پوست دارد. به طور طبیعی، مس از طریق غذا جذب می‌شود و مازاد آن توسط صفرا تولید شده در کبد دفع می‌شود.

در افراد مبتلا به بیماری ویلسون، این فرآیند دفع مس به درستی صورت نمی‌گیرد و به جای آن، مس در بدن انباشته می‌شود که می‌تواند به سلامتی افراد آسیب بزند. با تشخیص زودهنگام، بیماری ویلسون قابل درمان است و بسیاری از افراد می‌توانند با درمان مناسب به زندگی عادی خود ادامه دهند.

بیماری ویلسون یک اختلال اتوزومال مغلوب است که به دلیل جهش در ژن ATP7B رخ می‌دهد و باعث مشکلات در دفع مس از طریق صفرا می‌شود. تجمع مس ابتدا در کبد رخ می‌دهد و در نهایت می‌تواند به مغز و سایر بافت‌ها گسترش یابد که منجر به علایم گوناگونی از جمله مشکلات روانی، کبدی، عصبی، چشمی و دیگر مشکلات شود.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری ویلسون قرار دارند؟

جهش در ژن ATP7B که برای انتقال مس در بدن عمل می‌کند، باعث بیماری ویلسون می‌شود. برای اینکه فرد ابتلا به بیماری ویلسون شود، نیاز است که از هر دو والدین ژن نامناسب ATP7B را به ارث ببرد. این به معنی است که حداقل یکی از والدین باید این ژن را داشته باشد یا حامل آن باشد. این ژن می‌تواند در نسل‌های بعدی منتقل شود؛ بنابراین ممکن است لازم باشد قبل از برنامه‌ریزی، وضعیت ژنتیکی والدین بررسی شود یا آزمایش ژنتیکی صورت گیرد.

علائم بیماری ویلسون اغلب در زمان تجمع مس در مغز، کبد یا سایر اندام‌ها نمایان می‌شوند، اما در ابتدا ممکن است علائم و نشانه‌های آن واضح نباشند. علائم بیماری ویلسون متفاوت است و به قسمت‌های مختلف بدن که تحت تأثیر مس قرار می‌گیرند، بستگی دارد. این علائم ممکن است شامل:

1. تغییر رنگ چشم
2.  زردی پوست و چشم‌ها
3. تجمع مایع در پاها یا شکم
4. خستگی، کاهش اشتها یا درد شکم
5. حرکات عدم کنترل یا سفتی عضلات
6. مشکلات در گفتار، بلع یا هماهنگی حرکتی

 بیماری ویلسون چه عوارضی دارد؟

جهت ارزیابی خطر بیماری ویلسون، نیاز است به علائم و عوارض آن توجه کنیم. این بیماری به دلیل وجود یک جهش در ژن خاصی که برای تولید پروتئین انتقال مس مسئول است، ایجاد می‌شود. این جهش به‌طور ژنتیکی به نسل‌های بعدی انتقال می‌یابد و می‌تواند به کودکان منتقل شود. در بزرگسالان، عوارض بیماری ویلسون می‌تواند شامل:

•  نارسایی کبدی
• مشکلات کلیوی
• مشکلات روانی
•  مشکلات خونی
•   زخم یا سیروز کبد
• مشکلات عصبی مزمن

 ارزیابی درمانی و مراقبتی مناسب می‌تواند از پیامدهای جدی بیماری ویلسون جلوگیری کند.

نحوه تشخیص بیماری ویلسون چگونه است؟

برای تشخیص بیماری ویلسون، پزشکان باید به دقت علائم آن را بررسی کنند؛ چرا که غفلت ممکن است باعث عواقب جدی شود. بیماری ویلسون که به دلیل یک جهش ژنتیکی در ژن مسئول برای ترتیب مس در بدن ایجاد می‌شود، ممکن است با آزمایش خون و ادرار تشخیص داده شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله ارتباط چاقی و سلامت چشم‌ها را نیز مطالعه نمایید.

سرولوپلاسمین، یک پروتئین تولید شده در کبد، مس را در بدن ذخیره و انتقال می‌دهد. آزمایش خون برای اندازه‌گیری این پروتئین به عنوان روشی برای تشخیص بیماری ویلسون استفاده می‌شود، اما این آزمایش گاهی نمی‌تواند ویلسون را به طور کامل شناسایی کند. به همین دلیل، آزمایش ادرار که سطح مس را اندازه‌گیری می‌کند، توصیه می‌شود که شامل جمع‌آوری ادرار برای 24 ساعت می‌شود و انجام صحیح آن برای تشخیص دقیق بیماری ویلسون بسیار حیاتی است.

آزمایش‌های دیگر نیز که به تشخیص بیماری ویلسون کمک می‌کنند شامل معاینات چشمی برای تشخیص مس غیرطبیعی در قرنیه، بیوپسی کبد جهت تایید تشخیص با استفاده از ام‌آرای و اسکن مغز برای شناسایی تغییرات مرتبط با ویلسون و تست ژنتیکی جهت تأیید نهایی تشخیص می‌شوند.

رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به ویلسون 

رژیم غذایی برای بیماران مبتلا به بیماری ویلسون نقش بسیار مهمی در بهبود و مدیریت علائم دارد. این رژیم معمولاً شامل انواع مواد غذایی زیر است:

1. میوه‌ها: مانند پاپایا، انبه،گلابی و آناناس.
2. روغن‌ها و چربی‌ها: مانند خامه، کره، سس مایونز و خامه غیر لبنی.
3. نوشیدنی‌ها: مانند چای، آب‌میوه، قهوه، نوشیدنی‌های میوه‌ای و لیموناد.
4. سبزیجات: مانند اسفناج، جوانه لوبیا، چغندر، گوجه فرنگی و کلم بروکلی.
5. نان و غلات: مانند نان تست، نان سبوس‌دار، کراکر گندم کامل و بلغور جو.
6. منابع پروتئین: مانند گوشت گاو، گوشت سفید مرغ و بوقلمون، تخم مرغ، و ماهی‌های مختلف.

این مواد غذایی می‌توانند به بهبود و مدیریت بهتر بیماری ویلسون کمک کنند، اما همیشه باید با پزشک مراجعه کرده و توصیه‌های خاص برای شرایط شخصی خود را در نظر بگیرید.

سخن پایانی

بیماری ویلسون یک بیماری ژنتیکی نادر است که درصد کمی از افراد جهان با آن مواجه می‌شوند. در این بیماری، مس به‌طور ناشناخته‌ای در قسمت‌های مختلف بدن جمع می‌شود و می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی افراد را به همراه داشته باشد، از جمله عوارضی که ممکن است بر کبد، مغز و چشم‌ها تأثیر بگذارد و به اندام‌های حیاتی بدن آسیب برساند.