ام‌ اس در جوانان؛ چرا زنگ خطر این بیماری در نسل جدید به صدا درآمده است؟

چرا آمار ام‌ اس در میان جوانان ایرانی رو به افزایش است؟ 

آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا بیماری ام‌ اس که زمانی آن را به میانسالی نسبت می‌دادیم، امروز گریبان‌گیر جوانان ما شده است؟ این سوالی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن عبور کرد. امروزه، راهروهای کلینیک‌های مغز و اعصاب، شاهد حضور جوانانی است که با علائمی مبهم اما نگران‌کننده، به دنبال پاسخی روشن هستند. سیستم ایمنی بدن این افراد، به اشتباه به غلاف محافظ اعصاب (میلین) در سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و ارتباط میان مغز و سایر نقاط بدن را مختل می‌نماید. 

این افزایش شیوع ام‌ اس یک زنگ خطر جدی بوده که جامعه پزشکی و خانواده‌ها را به یک اندازه به چالش می‌کشد. دیگر نمی‌توان این بیماری را پدیده‌ای دور از ذهن دانست. در این مقاله از مجله آقای دارو، به همه جوانب جدی در بیماری ام‌ اس می‌پردازیم و از عواملی پرده‌برداری می‌کنیم که شاید هر روز با آن‌ها زندگی می‌کنیم اما از تاثیرشان غافلیم.

مهم‌ترین علل بروز ام اس در جوانان 

عوامل متعددی در بروز این عارضه دخیل هستند:

ژنتیک

بسیاری تصور می‌کنند که ژنتیک حرف اول و آخر را در ابتلا به بیماری‌های خودایمنی می‌زند. بله، داشتن سابقه خانوادگی می‌تواند ریسک ابتلا را بالا می‌برد. ژن‌های خاصی مانند HLA-DRB1، فرد را مستعدتر می‌کنند اما ژنتیک تنها یک بخش کوچک از این پازل پیچیده است. 

علم امروز حاکی از آن است که ژن‌ها تنها یک تفنگ پر هستند و این عوامل محیطی و سبک زندگی هستند که ماشه را می‌کشند. در صورتی که ژنتیک تنها عامل بود، باید شاهد آمار یکسانی در دوقلوهای همسان می‌بودیم، در حالی که اینطور نیست. این موضوع به ما می‌گوید که باید به دنبال متهمان دیگری در این پرونده باشیم.

عوامل محیطی و سبک زندگی

سبک زندگی مدرن  و امروزی در کنار تغییرات محیطی که در چند دهه اخیر رخ داده، بیشترین نقش را در افزایش آمار این بیماری ایفا می‌کند. 

کمبود ویتامین D

یکی از قوی‌ترین و اثبات‌شده‌ترین تئوری‌ها، به کمبود ویتامین D، یا همان ویتامین آفتاب، بازمی‌گردد. جوانان امروز زمان بسیار بیشتری را در فضاهای بسته، پشت میز کامپیوتر یا با گوشی‌های هوشمند خود سپری می‌کنند. کاهش چشمگیر مواجهه با نور مستقیم خورشید، سطح این ویتامین حیاتی را در بدن آن‌ها به شدت کاهش داده است. 

نقش ویتامین D در کنترل بیماری ام‌ اس چیست؟ این ویتامین یک تنظیم‌کننده قدرتمند سیستم ایمنی است. کمبود آن موجب می‌شود سیستم ایمنی از حالت تعادل خارج شده و مستعد واکنش‌های خودایمنی شود. موقعیت جغرافیایی ایران و سبک زندگی آپارتمان‌نشینی، این بحران را تشدید نموده است. برای خرید ویتامین د3 یوروویتال 1000 واحدی کلیک نمایید.

ویروس اپشتین-بار (EBV)

تحقیقات اخیر، ارتباطی بسیار قوی میان ویروس اپشتین-بار (عامل بیماری مونونوکلئوز عفونی) و توسعه ام‌اس پیدا کرده‌اند. تقریبا تمامی بیماران مبتلا به ام‌اس، سابقه آلودگی با این ویروس را دارند. این ویروس می‌تواند در بدن به صورت نهفته باقی بماند و در شرایطی خاص، سلول‌های ایمنی را فریب دهد تا به سیستم عصبی حمله کنند. این ویروس درست مثل یک جرقه در انبار باروت عمل می‌کند؛ در صورتی که زمینه ژنتیکی و سایر عوامل محیطی فراهم باشد، می‌تواند بیماری را شعله‌ور سازد.

چاقی و رژیم غذایی نامناسب

رژیم غذایی غربی که سرشار از چربی‌های اشباع، قندهای فرآوری‌شده و نمک است، یک عامل التهاب‌زای قوی محسوب می‌شود. چاقی، به خصوص در دوران نوجوانی، ریسک ابتلا به ام‌اس را به طور قابل توجهی بالا می‌برد. بافت چربی، هورمون‌ها و موادی به نام سیتوکین‌های پیش‌التهابی آزاد می‌کند که سیستم ایمنی را در حالت آماده‌باش دائمی و تهاجمی قرار می‌دهند.

راهنمای تغذیه ضدالتهابی

استرس و سلامت روان

زندگی جوانان امروز با فشارهای تحصیلی، شغلی و اجتماعی همراه است. استرس مزمن، سطح هورمون کورتیزول را در بدن بالا می‌برد. این هورمون در کوتاه‌مدت پاسخ ایمنی را سرکوب می‌کند، اما در بلندمدت منجر به بروز اختلال در عملکرد آن و افزایش التهاب عمومی بدن می‌شود. استرس می‌تواند به طور مستقیم بر سد خونی-مغزی (Blood-Brain Barrier) تاثیر گذاشته و نفوذپذیری آن را افزایش دهد که این امر ورود سلول‌های ایمنی مهاجم به مغز و نخاع را آسان‌تر می‌کند.

محور روده-مغز و ام‌ اس

علم نوین در حال کشف یک ارتباط شگفت‌انگیز میان سلامت روده‌ها و عملکرد مغز است که به آن محور روده-مغز می‌گویند. روده ما میزبان تریلیون‌ها میکروارگانیسم است که در مجموع میکروبیوم نامیده می‌شوند. این میکروبیوم نقش کلیدی در تنظیم سیستم ایمنی دارد.

رژیم غذایی نامناسب، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و استرس می‌تواند تعادل این میکروبیوم را به هم بزند (وضعیتی به نام دیسبیوز). در این حالت، باکتری‌های مضر غالب شده و موادی تولید می‌کنند که باعث التهاب در دیواره روده و سپس در کل بدن می‌شوند. 

این التهاب سیستمیک می‌تواند سیستم ایمنی را تحریک نموده و به سمت حمله به بافت‌های خودی مانند میلین سوق دهد. این ارتباط مستقیم نشان می‌دهد که سلامت روده تا چه حد می‌تواند در پیشرفت یا کنترل ام‌ اس تعیین‌کننده باشد. برای خرید قرص مولتی ویتامین کامپلت یورو ویتال کلیک نمایید.

تقویت میکروبیوم روده

علائم هشداردهنده ام‌ اس در جوانان 

شناسایی زودهنگام علائم می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری کمک کند. این علائم در جوانان ممکن است مبهم بوده و با خستگی‌های معمول اشتباه گرفته شوند.

• اختلالات مثانه یا روده
• اسپاسم یا سفتی عضلات
• مشکلات تعادل و سرگیجه
• مشکلات حافظه و تمرکز (مه مغزی)
• بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا ضعف در اندام‌ها (دست‌ها و پاها)
• مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی یا درد هنگام حرکت چشم

راهکارهای پیشگیرانه و مدیریتی MS

اگرچه نمی‌توان ژنتیک را تغییر داد، اما می‌توان با اصلاح سبک زندگی، ریسک ابتلا را کاهش داد یا به مدیریت بهتر بیماری کمک کرد.

• ترک کامل دخانیات
• داشتن فعالیت بدنی منظم و متناسب با توانایی فرد
• انجام آزمایش منظم سطح ویتامین D و مصرف مکمل تحت نظر پزشک
• مدیریت استرس از طریق تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا یا ورزش
• اتخاذ یک رژیم غذایی ضدالتهابی سرشار از میوه، سبزیجات و چربی‌های سالم

تغییرات ساده سبک زندگی و تاثیر آن‌ها

سخن پایانی

در آخر، مقابله با ام‌ اس در نسل جوان، نیازمند یک راهکار چندبعدی است. دیگر نمی‌توان تنها به یک عامل اکتفا کرد. این بیماری محصول تقابل پیچیده‌ای از استعداد ژنتیکی، کمبودهای تغذیه‌ای، عفونت‌های ویروسی، استرس‌های روانی و یک سبک زندگی است که ما را از طبیعت و تعادل دور کرده است. 

افزایش آگاهی، تشخیص به موقع و مهم‌تر از همه، ایجاد تغییرات معنادار در سبک زندگی، قدرتمندترین ابزارهایی هستند که در اختیار داریم. مسئولیت ما به عنوان یک جامعه، فراهم ساختن محیطی است که در آن جوانان بتوانند با انتخاب‌های سالم‌تر، از سپر دفاعی بدن خود محافظت کنند و ماشه این بیماری خاموش را هرگز نچکانند. همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله موثرترین موادغذایی برای درمان سرگیجه را نیز مطالعه نمایید.

سوالات متداول 

1. آیا ام‌ اس ارثی است؟

 ام‌اس به طور مستقیم ارثی نیست، اما داشتن سابقه خانوادگی می‌تواند ریسک ابتلا را کمی بالا ببرد. عوامل محیطی و سبک زندگی نقش بسیار مهم‌تری دارند.

2. آیا ام‌ اس درمان قطعی دارد؟ 

در حال حاضر درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما داروهای بسیار موثری برای کنترل بیماری، کاهش تعداد حملات و کند کردن روند پیشرفت آن در دسترس هستند که کیفیت زندگی بیماران را به شکل چشمگیری بهبود می‌بخشند.

3. آیا استرس باعث ام‌ اس می‌شود؟ 

استرس به تنهایی عامل ایجاد ام‌اس نیست، اما یک عامل محرک بسیار قوی است که می‌تواند باعث شروع علائم در افراد مستعد شود یا حملات بیماری را تشدید نماید.

4. اولین علامت ام‌ اس در جوانان چیست؟ 

یکی از شایع‌ترین علائم اولیه، مشکلات بینایی در یک چشم (التهاب عصب بینایی) است که با تاری دید و درد همراه است. بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها نیز بسیار رایج است.

منبع: MS Trust