آب سیاه چشم یا گلوکوم تهدیدی خاموش برای بینایی شما

آب سیاه چشم یا گلوکوم تهدیدی خاموش برای بینایی شما

آب سیاه چشم یا گلوکوم یکی از بیماری‌های شایع چشمی است که به آرامی می‌تواند منجر به نابینایی شود. این اختلال به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد می‌شود و به عصب بینایی آسیب می‌زند. عصب بینایی وظیفه انتقال اطلاعات بصری از چشم به مغز را دارد و آسیب به این عصب می‌تواند سبب کاهش دید یا حتی نابینایی دائمی گردد. گلوکوم به طور معمول به صورت تدریجی پیشرفت می‌کند و بسیاری از افراد تا زمانی که آسیب جدی به بینایی آن‌ها وارد نشود، هیچ علامتی را احساس نمی‌کنند.

آب سیاه چشم یا گلوکوم چیست؟

عصب بینایی اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می‌کند و جهت داشتن بینایی سالم، این عصب باید در وضعیت خوبی باشد. زمانی که فشار داخل چشم افزایش می‌یابد، عصب بینایی آسیب می‌بیند و این موضوع می‌تواند به تدریج بر کیفیت دید فرد تأثیر بگذارد. متأسفانه، بسیاری از مبتلایان به گلوکوم تا زمانی که تغییرات قابل توجهی در دیدشان ایجاد نشود، از وجود بیماری خود بی‌خبر هستند.

با گذشت زمان، گلوکوم می‌تواند به شدت دید مرکزی فرد را کاهش دهد و در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است به نابینایی منتهی شود. متأسفانه، کوری ناشی از این بیماری قابل بازگشت نیست و درمانی برای آن وجود ندارد.

بررسی مهم‌ترین علل گلوکوم

آب سیاه چشم یا گلوکوم به طور معمول به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد می‌شود، هرچند ممکن است دلایل دیگری نیز در این زمینه وجود داشته باشد. چشم‌ها مایعی به نام زلالیه تولید می‌کنند که از مردمک به سمت جلوی چشم جریان دارد. در یک چشم سالم، این مایع از طریق کانال‌های اشکی که بین عنبیه و قرنیه قرار دارند، خارج می‌شود.

اما در برخی شرایط، مایع زلالیه نمی‌تواند به درستی از چشم خارج شود و در نتیجه در داخل چشم جمع می‌شود. این تجمع مایع اضافی باعث ایجاد فشار در داخل چشم می‌شود. در نهایت، این فشار بالا می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند و موجب بروز آب سیاه شود.

آشنایی با انواع آب سیاه چشم یا گلوکوم

بیماری گلوکوم چشم به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند:

• گلوکوم زاویه باز اولیه  

این نوع، شایع‌ترین فرم گلوکوم است و در اغلب موارد پزشکان برای بیماران خود از آن یاد می‌کنند. در این نوع، زاویه تخلیه طبیعی به نظر می‌رسد، اما مایعات آبی به آرامی از چشم خارج می‌شوند.

• گلوکوم زاویه بسته  

این نوع کمتر رایج است و در آن، محل تخلیه به طور قابل توجهی باریک شده یا به تدریج بسته می‌شود که مانع از خروج مایع آبی به طور طبیعی می‌گردد. این گلوکوم می‌تواند به صورت مزمن (با زاویه باریک دائمی) یا حاد (با بسته شدن ناگهانی زاویه) بروز کند. اصطلاح "آب سیاه با زاویه باریک" معمولاً برای توصیف وضعیتی استفاده می‌شود که در آن زاویه تخلیه به شدت محدود شده است.

• گلوکوم کم فشار  

در این فرم، حتی اگر فشار داخل چشم در محدوده طبیعی باشد، آسیب به عصب بینایی و از دست رفتن بینایی ممکن است رخ دهد. فشار پایین چشم می‌تواند به عنوان یک عامل خطر محسوب گردد.

• گلوکوم ثانویه  

این نوع گلوکوم ناشی از مشکلات پزشکی دیگر (مانند دیابت یا فشار خون بالا) یا شرایط چشمی (مثل آب مروارید یا یووئیت) است و همچنین ممکن است به دلیل عوارض جانبی داروها یا آسیب به چشم ایجاد شود.

• گلوکوم مادرزادی  

برخی از نوزادان با نقص در زاویه تخلیه متولد می‌شوند که اجازه نمی‌دهد مایع آبی به طور عادی از چشم خارج شود. این نوع معمولاً با علائمی مانند قرنیه‌های کدر، حساسیت به نور و اشک‌ریزش زیاد همراه است.

تشخیص گلوکوم یا آب سیاه چگونه انجام می‌شود؟

جهت تشخیص گلوکوم یا آب سیاه، تنها اندازه‌گیری فشار چشم کافی نیست و لازم است یک بررسی جامع از وضعیت چشم انجام شود. این ارزیابی شامل چندین آزمون مختلف است. به عنوان اولین مرحله، تصاویری از عصب بینایی تهیه می‌شود. در مراحل بعدی، بسته به نظر پزشک، تصاویر دیگری نیز ثبت می‌شود تا بتوان پیشرفت یا وجود آسیب‌های عصبی را مقایسه کرد. علاوه بر این، تست تونومتری برای اندازه‌گیری فشار داخل چشم انجام می‌شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله همه چیز درباره خارش چشم و راه‌های پیشگیری و درمان آن را نیز مطالعه نمایید.

سایر آزمایش‌هایی که در ارزیابی کامل چشم برای تشخیص گلوکوم انجام می‌شوند، عبارتند از:

1.  اندازه‌گیری ضخامت قرنیه
2.  بررسی زاویه تخلیه مایع در چشم
3.  ارزیابی میدان دید و شناسایی نقاط کور موجود در آن

این مراحل به پزشک کمک می‌کند تا به طور دقیق‌تر وجود یا عدم وجود گلوکوم را تشخیص دهد.

روش‌های جراحی گلوکوم یا آب سیاه چشم

در جراحی گلوکوم، هدف اصلی ایجاد مسیری جدید برای خروج مایع داخل چشم است. این عمل معمولاً پس از ناکامی در درمان‌های دارویی و جراحی‌های لیزری انجام می‌شود. جراحی می‌تواند در کلینیک یا بیمارستان انجام گیرد. قبل از شروع عمل، به بیمار داروهایی برای آرامش داده می‌شود و سپس با تزریق مواد بی‌حس‌کننده اطراف چشم، ناحیه مورد نظر بی‌حس می‌شود.

در این روش، جراح بخشی کوچک از بافت سفیدی چشم (صلبیه) را برمی‌دارد که این اقدام به ایجاد یک کانال کوچک برای عبور مایع کمک می‌کند. سپس این ناحیه با یک لایه نازک و شفاف از ملتحمه پوشانده می‌شود. مایع از این مجرا و زیر لایه ملتحمه‌ای که روی آن قرار گرفته، خارج می‌شود.

پس از جراحی، بیمار باید به مدت چند هفته از قطره‌های آنتی‌بیوتیک و ضد التهاب استفاده کند تا از عفونت و تورم جلوگیری شود. این قطره‌ها با داروهایی که بیمار قبلاً برای درمان گلوکوم مصرف می‌کرده، متفاوت هستند. همچنین، بیمار باید در چند هفته اول بعد از جراحی به طور منظم ویزیت شود.

در برخی بیماران، این جراحی می‌تواند به کاهش فشار چشم تا 80 تا 90 درصد کمک کند. با این حال، اگر مجرای جدید انسداد پیدا کند، ممکن است نیاز به جراحی دیگری باشد. بهترین نتیجه این جراحی معمولاً برای بیمارانی است که قبلاً تحت عمل جراحی چشمی مانند کاتاراکت قرار نگرفته‌اند.

نکته مهم این است که جراحی گلوکوم می‌تواند بینایی بیمار را حفظ کند، اما بهبود چشمگیری در دید ایجاد نخواهد کرد. در واقع، ممکن است دید بیمار پس از جراحی به اندازه قبل از عمل نباشد، ولی در صورت عدم انجام جراحی، در بلندمدت خطر از دست دادن کامل بینایی وجود دارد.

سخن پایانی

چشم با مایعی به نام زلالیه پر شده است که به طور مداوم در حال جریان است. این امر به این معناست که به همان اندازه‌ای که زلالیه از چشم خارج می‌شود، به همان اندازه نیز در داخل چشم تولید می‌شود تا فشار داخلی چشم ثابت بماند. تخلیه زلالیه از ناحیه کنار خارجی قرنیه و مشیمیه قرار دارد، انجام می‌گیرد. اگر عملکرد این ساختار دچار مشکل شود، فشار مایع داخل چشم افزایش یافته و این فشار اضافی می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند.