خون در ادرار نشانه چیست؟ + مهم‌ترین علل آن

خون در ادرار نشانه چیست؟ + مهم‌ترین علل آن

وجود خون در ادرار که در اصطلاح پزشکی به آن هماچوری نیز گفته می‌شود، یکی از علائمی است که هر فردی ممکن است در طول عمر خود با آن مواجه شود. مشاهده تغییر رنگ ادرار به صورتی، قهوه‌ای یا قرمز یا حتی تشخیص گلبول‌های قرمز در آزمایش روتین ادرار، می‌تواند حاکی از یک اختلال ساده یا یک بیماری زمینه‌ای مهم به شمار رود. آگاهی نسبت به دلایل مختلف خون در ادرار و شناخت علائم هشداردهنده، گامی اساسی در حفظ سلامت دستگاه ادراری و کلیوی است.
 

خون در ادرار یا هماچوری چیست؟

هماچوری به معنای مشاهده و وجود خون یا گلبول قرمز در ادرار است. این حالت ممکن است به دو صورت بروز کند:

• هماچوری آشکار (Gross Hematuria)

در این حالت، فرد خود متوجه تغییر رنگ ادرار به صورتی، قرمز یا رنگ چای می‌شود. گاهی لخته‌های خونی نیز دیده می‌شوند.

• هماچوری میکروسکوپی (Microscopic Hematuria)

در این نوع، گلبول‌های قرمز تنها از طریق آزمایش ادرار قابل مشاهده هستند و بیمار هیچ‌گونه علائم ظاهری ندارد.

هر دوی این حالت‌ها نیازمند پیگیری و بررسی‌های پزشکی هستند؛ چرا که گاهی علت آن‌ها می‌تواند جدی و خطرناک باشد.

آشنایی با انواع مختلف خون در ادرار

شناخت دقیق نوع هماچوری در تعیین منشأ و علت آن نقش مهمی دارد:

• هماچوری آغازین

وقتی خون در ابتدای ادرار ظاهر می‌شود، به طور معمول نشانه‌ای از مشکلی در پیشاب‌راه یا مجرای ادرار است.

• هماچوری انتهایی

وقتی خون در انتهای جریان ادرار ظاهر می‌شود، ممکن است منشأ آن مثانه یا پروستات باشد.

• هماچوری کامل

در صورتی که خون در تمام مراحل ادرار دیده شود، احتمال درگیری کلیه‌ها یا حالب‌ها بالا است. این نوع به طور معمول نشانه‌ای از بیماری‌های کلیوی یا تروما به کلیه محسوب می‌شود.

مهم‌ترین علل خون در ادرار

• عفونت‌های ادراری

عفونت مثانه، پیشاب‌راه یا کلیه می‌تواند منجر به تحریک و خونریزی جزئی شود. علائمی نظیر سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار و درد در ناحیه تحتانی شکم همراه این نوع هماچوری دیده می‌شود.

• سنگ کلیه یا مثانه

حرکت سنگ در مسیر مجرای ادراری می‌تواند منجر به خراش و خونریزی شود. این حالت در اغلب موارد با تهوع، درد ناگهانی و وجود ذرات ریز در ادرار همراه است.

• فعالیت بدنی شدید

ورزش‌های سنگین نظیر دوی استقامت ممکن است موجب تخریب جزئی بافت‌های کلیوی و ظاهر شدن خون در ادرار شوند. این نوع هماچوری در اکثر موارد موقتی است.

• داروها و مواد غذایی

برخی داروهای ضدانعقاد مثل آسپرین، رقیق‌کننده‌ها و داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند منجر به خونریزی شوند. از سوی دیگر، مواد غذایی خاصی مانند چغندر یا توت می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند، اما الزاماً خون در آن وجود ندارد.

بررسی علل جدی خون در ادرار

در ادامه به بررسی مهم‌ترین علت‌های آن خواهیم پرداخت:

سرطان‌های دستگاه ادراری

سرطان‌های مثانه، کلیه، حالب یا پروستات می‌توانند نخستین بار با هماچوری خود را نشان دهند. خون بدون درد در ادرار به‌ویژه در افراد بالای 50 سال نشانه‌ای هشداردهنده و خطرناک است.

اختلالات انعقادی

بیماری‌های نظیر هموفیلی یا مصرف داروهایی که خون را رقیق می‌کنند ممکن است منجر به خونریزی غیرعادی در مجاری ادراری شوند.

ناهنجاری‌های ساختاری

وجود کیست در کلیه، بیماری کلیه پلی‌کیستیک، یا ناهنجاری‌های مادرزادی در حالب و مثانه می‌توانند منجر به خونریزی مزمن شوند.

بیماری‌های کلیوی

التهابات گلومرولی مانند گلومرولونفریت، نفروپاتی IgA، یا سندرم آلپورت می‌توانند منجر به نشت خون از طریق فیلترهای کلیه به درون ادرار شوند.

آسیب و تروما

افتادن، ضربه به ناحیه کلیه یا لگن یا تصادف می‌تواند موجب پارگی عروق و ورود خون به ادرار گردد.

علائم همراه با خون در ادرار که باید بدانید

علائم همراه با هماچوری می‌توانند به شناسایی علت کمک کنند:

• سوزش ادرار: اغلب نشانه عفونت است.
• تب، لرز، تهوع: نشانه عفونت کلیه یا پیلونفریت.
• درد پهلو یا زیر شکم: می‌تواند مربوط به سنگ کلیه باشد.
• عدم وجود درد: در برخی سرطان‌ها، هماچوری بدون درد بروز می‌نماید.
• تکرر ادرار یا احساس فوریت: در عفونت مثانه یا بزرگ‌شدگی پروستات.

مهم‌ترین روش‌های تشخیص خون در ادرار

آزمایش ادرار

تشخیص اولیه هماچوری از طریق آنالیز کامل ادرار انجام می‌شود. در این آزمایش وجود گلبول‌های قرمز، پروتئین، باکتری و دیگر عناصر بررسی می‌شود.

کشت ادرار

در صورت شک به عفونت، نمونه ادرار کشت داده می‌شود تا نوع باکتری مشخص و آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز گردد.

تصویربرداری

• سونوگرافی: ارزیابی کلیه، مثانه، و سنگ‌های احتمالی.
• پیلوگرافی: بررسی حالب‌ها و سیستم جمع‌آوری کلیه.
• سی‌تی اسکن: به منظور بررسی دقیق‌تر توده‌ها، خونریزی یا انسداد.

سیستوسکوپی

بررسی داخلی مثانه با استفاده از ابزار اپتیکی. این روش در بیماران مشکوک به سرطان مثانه بسیار موثر است.

بیوپسی کلیه

در موارد مشکوک به بیماری‌های گلومرولی، نمونه‌برداری از بافت کلیه انجام می‌شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله درمان سریع سوزش ادرار با خیار و جوش شیرین را نیز مطالعه نمایید.

راهکارهای درمانی خون‌ در ادرار

روش‌های درمانی بسیار متعددی وجود دارد که در ادامه آمده است:

• عفونت‌ها: آنتی‌بیوتیک مناسب پس از کشت.
• سنگ‌ها: مصرف مسکن‌ها، نوشیدن زیاد آب، گاهی سنگ‌شکن یا جراحی.
• سرطان‌ها: جراحی، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی بر اساس نوع و مرحله سرطان.
• اختلالات کلیوی: داروهای ضدالتهاب یا سرکوب سیستم ایمنی.
• پروستات بزرگ شده: درمان دارویی یا جراحی بسته به شدت علائم.

مداخلات اورژانسی

در صورت وجود لخته و انسداد مجرا، گاهی نیاز به تخلیه مثانه با سوند و شستشوی مکرر وجود دارد. از سوی دیگر، در صورت وجود خونریزی فعال و افت هموگلوبین، بستری و تزریق خون ضروری است.

راهکارهای پیشگیری از خون‌ در ادرار

• مصرف کافی مایعات به‌ویژه در فصل‌های گرم
• ترک دخانیات جهت کاهش ریسک سرطان مثانه
• اجتناب از مصرف خودسرانه داروهای ضدانعقاد
• رعایت بهداشت فردی و جلوگیری از عفونت‌های تناسلی و ادراری
• انجام چکاپ سالانه و آزمایش ادرار، به‌ویژه در مردان بالای 40 سال

سخن پایانی

در نهایت، خون در ادرار، هرچند ممکن است در برخی موارد بی‌خطر باشد، اما می‌تواند زنگ خطری جدی برای سلامت کلیه‌ها، مثانه یا حتی سیستم گردش خون باشد. تشخیص زودهنگام، ارزیابی تخصصی و درمان به‌موقع، نقشی حیاتی در پیشگیری از پیشرفت بیماری‌ها دارند.

به محض مشاهده هرگونه تغییر در رنگ یا بوی ادرار، یا بروز علائم مشکوک، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. سلامت دستگاه ادراری، ضامن کیفیت زندگی است؛ آن را دست‌کم نگیرید. همچنین قطره کولیک اید ویتابیوتیکس را نیز ببینید.