عوارض قرص رانیتیدین و هر آنچه باید قبل از مصرف بدانید

عوارض قرص رانیتیدین و هر آنچه باید قبل از مصرف بدانید

قرص رانیتیدین، در گذشته به عنوان یکی از داروهای پر مصرف به منظور درمان مشکلات گوارشی در بدن اعم از زخم معده، سوزش معده و رفلاکس اسید به شمار می‌رفت. این دارو به‌طور گسترده به عنوان یک راه‌حل سریع به منظور کاهش علائم ناشی از مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می‌گرفت، حتی در برخی مواقع بدون نیاز به نسخه متخصص. اما در سال‌های اخیر، کشف مواد احتمالا سرطان‌زا در بعضی از نمونه‌های رانیتیدین نگرانی‌هایی جدی را در میان مصرف‌کنندگان و متخصصان بهداشت به وجود آورد.

در این مقاله از آقای دارو، به بررسی دقیق تمامی نکات قرص رانیتیدین، موارد مصرف آن، عوارض جانبی احتمالی و هشدارهای مهم از سوی سازمان‌های دارویی خواهیم پرداخت. 

قرص رانیتیدین چیست؟

قرص رانیتیدین (Ranitidine) یکی از داروهای شناخته‌شده و بسیار معروف در درمان اختلالات گوارشی نظیر زخم معده و رفلاکس اسید معده است. این دارو با کاهش ترشح اسید معده تاثیرات خود را اعمال نموده و در گروه داروهای آنتاگونیست گیرنده‌های H2 هیستامین قرار دارد. در این راستا، این دارو به‌عنوان یک درمان نتیجه بخش برای مشکلات اسیدی معده و ناراحتی‌های گوارشی استفاده می‌شود.

تا چندی پیش،  رانیتیدین به عنوان یکی از داروهای پرمصرف در نسخه‌های پزشکان مشاهده می‌شد و بسیاری از افراد به‌طور معمول از آن به منظور کنترل علائم گوارشی خود استفاده می‌کردند. اما پس از انتشار اخبار مربوط به وجود مواد شیمیایی سرطان‌زا در برخی نمونه‌های این دارو، نگرانی‌ها درباره ایمنی مصرف آن بالا رفت و وضعیت این دارو در بازارهای جهانی دچار تغییرات عمده‌ای شد.

رانیتیدین برای درمان چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟

‌داروی رانیتیدین جهت درمان و مدیریت چندین اختلال گوارشی مورد استفاده قرار می‌گرفت که در ادامه به مهم‌ترین موارد آن اشاره خواهیم کرد:

• درمان زخم معده (زخم گاستریک یا زخم دوازدهه): این دارو جهت بهبود زخم‌های معده و دوازدهه که ممکن است در راستای ترشح بیش از حد اسید معده ایجاد شوند، تجویز می‌گردد.
• درمان سندرم زولینگر-الیسون: این سندرم درراستای تولید بیش از حد اسید معده ایجاد شده و رانیتیدین به کاهش این ترشح اضافی کمک می‌نماید.
• جلوگیری از خونریزی گوارشی در بیماران بستری: در برخی از موارد بیمارانی که تحت مراقبت‌های پزشکی در بیمارستان هستند، رانیتیدین به منظور پیشگیری از خونریزی‌های گوارشی تجویز می‌گردد.
• درمان رفلاکس معده به مری (GERD): رانیتیدین با کاهش میزان اسید معده به کنترل رفلاکس معده به مری کمک نموده و علائم آن را تسکین می‌دهد.
• کاهش ترشح اسید معده در شب: یکی دیگر از کاربردهای رانیتیدین کاهش ترشح اسید معده در طول شب بوده که به کاهش علائم گوارشی کمک می‌کند.

نحوه عملکرد قرص رانیتیدین در بدن چگونه است؟

داروی رانیتیدین با مسدود نموده گیرنده‌های H2 هیستامین در دیواره معده عمل می‌کند. این عملکرد منجر به کاهش ترشح اسید معده می‌شود. کاهش میزان اسید معده نه‌تنها به تسکین درد ناشی از سوزش معده کمک می‌کند، بلکه به روند ترمیم زخم‌ها نیز سرعت می‌بخشد. این مکانیسم سبب کاهش علائم گوارشی و بهبود شرایط بیمار می‌گردد.

چرا مصرف قرص رانیتیدین محدود شد؟

در سال 2019، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) اعلام کرد که در برخی از نمونه‌های این دارو، ماده‌ای به نام NDMA یافت شده است. در حقیقت، این ترکیب شیمیایی به‌عنوان یک آلاینده بالقوه سرطان‌زا شناخته شده و استفاده طولانی‌مدت از این ماده ممکن است خطرات جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. این کشف موجب بروز نگرانی‌های گسترده در مورد ایمنی رانیتیدین و مصرف آن در بازارهای جهانی شد.

تصمیمات سازمان‌های جهانی درباره ranitidine

در سال‌های اخیر، توجه زیادی به عوارض قرص رانیتیدین جلب شده است. سازمان‌های بهداشتی معتبر در سطح جهانی اقداماتی را در این زمینه اتخاذ کرده‌اند:

• FDA (سازمان غذا و داروی ایالات متحده): این سازمان توصیه به توقف توزیع و عدم مصرف رانیتیدین در آمریکا نموده است. دلیل این اقدام وجود مقادیر قابل توجهی از ترکیب مضر NDMA (یک ماده سرطان‌زا) در برخی از تولیدات رانیتیدین بود.
• EMA (آژانس دارویی اروپا): در برخی کشورهای اروپایی نیز فروش رانیتیدین به طور کامل ممنوع شده است. این تصمیم در راستای نگرانی‌ها نسبت به وجود مواد شیمیایی مضر در این دارو گرفته شد که می‌تواند تهدیدی برای سلامت عمومی باشد.
• سازمان غذا و داروی ایران: در ایران نیز این موضوع در دستور کار قرار گرفته است. سازمان غذا و دارو به بازنگری در توزیع و تجویز رانیتیدین در داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها پرداخته تا اطمینان حاصل شود که داروهای مذکور به طور ایمن و بدون خطر مصرف می‌شوند.

مهم‌ترین عوارض قرص رانیتیدین

• سرگیجه: احساس گیجی یا عدم تعادل در هنگام استفاده از رانیتیدین.
• سردرد: یکی از عوارض متداول که ممکن است در برخی افراد پس از مصرف این دارو ایجاد شود.
• اسهال یا یبوست: مشکلات گوارشی مانند اسهال یا یبوست که در برخی افراد گزارش شده است.
• درد شکم: دردهای موقت و گاهی ناراحت‌کننده در ناحیه شکم که ممکن است به دلیل مصرف این دارو ایجاد شود.

عوارض نادر اما مهم که باید بدانید:

• ضربان نامنظم قلب: یکی از عوارض مهم که می‌تواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی شود.
• تغییر در عملکرد کبد: مصرف رانیتیدین ممکن است باعث اختلال در عملکرد کبد و ایجاد مشکلات کبدی گردد.
• کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون: این امر می‌تواند موجب ضعف سیستم ایمنی و بالا رفتن احتمال و خطر عفونت‌ها شود.
• بروز واکنش‌های آلرژیک شدید: در موارد نادر، رانیتیدین ممکن است موجب بروز واکنش‌های آلرژیک شدید مانند تورم صورت، مشکلات تنفسی و گلو شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله درد دور ناف: علل، علائم و روش‌های درمانی موثر را نیز مطالعه نمایید.

بررسی تداخلات دارویی رانیتیدین

رانیتیدین می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد. از جمله:

• کتوکونازول: این دارو ممکن است جذب کتوکونازول را پایین بیاورد.در واقع به عنوان ضدقارچ مصرف می‌شود و کاهش جذب آن می‌تواند اثر بخشی درمان را کاهش دهد.
• آتاوان (لورازپام): مصرف همزمان رانیتیدین و آتاوان ممکن است اثر آرام‌بخشی لورازپام را تشدید کند، که می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی بیش از حد و سایر مشکلات سیستم عصبی شود.
• وارفارین: مصرف رانیتیدین همراه با وارفارین می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد. این تداخل ممکن است منجر به بروز تغییرات در نحوه تاثیر داروی وارفارین بر خون شود و موجب بروز عوارض جدی گردد.

آیا رانیتیدین هنوز در ایران موجود است؟

پس از هشدارهای بین‌المللی در خصوص عوارض و تداخلات دارویی رانیتیدین، توزیع این دارو در ایران نیز محدود شد. با این وجود، هنوز ممکن است در برخی داروخانه‌ها نمونه‌های داخلی یا خارجی آن موجود باشد. در این راستا، به منظوز جلوگیری از هرگونه خطر برای سلامت خود، توصیه می‌شود که بدون مشورت با پزشک، از رانیتیدین استفاده نکنید. در صورتی که نیاز به دارویی مشابه دارید، بهتر است از داروهای جایگزین ایمن‌تر که اورات منفی کمتری دارند، بهره ببرید. 

نکات کلیدی در مصرف قرص رانیتیدین

رانیتیدین به‌طور معمول پیش از خواب یا نیم ساعت پیش از صرف غذا مصرف می‌شود تا بیشترین اثر بخشی را داشته باشد. از سوی دیگر، به منظور جلوگیری از تداخل با سایر داروها، توصیه می‌شود که از مصرف همزمان آن با داروهای ضد اسید (آنتی‌اسیدها) خودداری نمایید. در صورتی که نیاز به مصرف هر دو دارو دارید، میبایست بین مصرف رانیتیدین و آنتی‌اسیدها حداقل دو ساعت فاصله بگذارید.

در صورتی که یک نوبت مصرف رانیتیدین را فراموش کردید، باید بلافاصله پس از یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه زمان نوبت بعدی خیلی نزدیک باشد. در این صورت، نوبت فراموش‌شده را رها نموده و مصرف دوز بعدی را طبق زمان‌بندی معمول ادامه دهید.

سخن پایانی

قرص رانیتیدین در گذشته به عنوان یک داروی پرکاربرد و نتیجه بخش جهت مدیریت و درمان مشکلات گوارشی نظیر زخم معده و رفلاکس معده استفاده می‌شد. اما پس از کشف ناخالصی‌های سرطان‌زای احتمالی در برخی از تولیدات این دارو، سازمان‌های بهداشتی جهانی مصرف آن را محدود یا حتی ممنوع کردند. این نگرانی‌ها به‌ویژه به علت دارا بودن ترکیب NDMA (نیتروزامین)، یک ماده شیمیایی سرطان‌زا در برخی از قرص‌های رانیتیدین، ایجاد شد.

اکنون داروهایی مانند فاموتیدین، پنتوپرازول و امپرازول به عنوان جایگزین‌های ایمن‌تر جهت کنترل ترشح اسید معده و درمان مشکلات گوارشی مطرح شده‌اند. این داروها نه تنها از نظر ایمنی بهتر شناخته شده‌اند، بلکه تأثیرات منفی کمتری بر سلامت مصرف‌کنندگان دارند. به همین دلیل، پیش از مصرف هر دارویی، به‌ویژه داروهایی که سابقه ممنوعیت یا محدودیت دارند، توصیه می‌شود که با پزشک یا داروساز مشورت شود تا از انتخاب درمانی مناسب و ایمن اطمینان حاصل گردد. همچنین کرم ترک پای کامان را نیز ببینید.