آیا کلسیم برای سنگ کلیه مضر است؟ مهم‌ترین عوارض قرص کلسیم برای کلیه

آیا کلسیم برای سنگ کلیه مضر است؟ مهم‌ترین عوارض قرص کلسیم برای کلیه

سنگ‌های کلیوی از رایج‌ترین عارضه‌های دستگاه ادراری محسوب می‌شوند و بسیاری از افراد در طول زندگی خود دست‌کم یک‌بار با آن مواجه می‌شوند. پرسشی که بیماران و حتی شماری از پزشکان بارها مطرح می‌کنند این است که آیا دریافت کلسیم از طریق مصرف مواد غذایی یا مکمل می‌تواند موجبات تشکیل یا وخامت این سنگ‌ها را فراهم آورد یا خیر. در این مقاله از آقای دارو، با در نظر داشتن تحقیقات انجام شده، تاثیر میزان کلسیم مصرفی بر خطر بروز سنگ کلیه را بررسی خواهیم نمود.

کلسیم چیست؟

همانطور که می‌دانید، کلسیم یکی از عناصر معدنی ضروری و مهم بدن محسوب شده و در استحکام اسکلت،انقباض فیبرهای عضلانی، انتقال سیگنال‌های عصبی و فرآیند لخته شدن خون اثرگذار است. به منظور تامین مقدار لازم این ماده، بسیاری از افراد به مصرف فرآورده‌های لبنی، انواع سبزیجات برگ‌دار و همچنین مکمل‌های کلسیمی رو می‌آورند.

بررسی رابطه بین کلسیم و سنگ کلیه

اغلب افراد این تصور را دارند که هر مقدار کلسیم مصرفی به طور مستقیم به تشکیل سنگ‌های کلیه منجر می‌شود، اما شایان به ذکر است که احتمال بروز این عارضه به شکل ترکیب کلسیم (مثلاً کلسیم موجود در مواد غذایی در برابر مکمل‌های کلسیم)، ویژگی‌های فردی مانند pH ادرار و سطح اگزالات و روش و زمان مصرف (مصرف همراه با غذا در مقایسه با ناشتا) بستگی خواهد داشت؛ به‌عبارت دیگر، دریافت متعادل میزان کلسیم غذایی در اغلب موارد با اتصال به اگزالات روده‌ای و دفع آن، خطر سنگ‌سازی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، در حالی که مصرف بیش‌ از انداره این مکمل‌ها به‌ویژه در فواصل نامناسب می‌تواند احتمال تشکیل سنگ را بالا ببرد.

آشنایی با انواع سنگ کلیه

به منظور بررسی درست و‌ دقیق این که آیا مصرف کلسیم می‌تواند خطر سنگ کلیه را افزایش دهد، نخست لازم است با دسته‌بندی اصلی سنگ‌های کلیوی آشنا شویم. در ادامه چهار نوع عمده معرفی شده است:

در تقریباً 80%  از بیماران مبتلا، سنگ‌ها از ترکیب اگزالات و کلسیم تشکیل می‌شوند.
سنگ‌های فسفات کلسیم کمتر شایع بوده و در اغلب موارد زمانی پدید می‌آیند که pH ادرار به شکل قابل‌توجهی اسیدی یا قلیایی باشد.

افزون بر این، انباشته شدن بیش از حد یون اسید اوریک در ادرار منجر به شکل‌گیری سنگ‌های اسید اوریکی شده و در نهایت، سنگ‌های سیستئینی که منشاء ژنتیکی دارند، در گروه نادرترین انواع قرار می‌گیرند.

از این رو، تنها یک بخش از سنگ‌های کلیوی منشأ کلسیمی خواهند داشت و حتی در همین موارد نیز نمی‌توان اثرات کلسیم را همواره زیان‌آور قلمداد کرد.

آیا کلسیم برای سنگ کلیه ضرر دارد؟

پیش از این گمان می‌رفت که مقادیر بالای کلسیم به‌صورت مستقیم، زمینه‌ساز بروز سنگ کلیه در بدن محسوب می‌شود؛ اما داده‌های کنونی حاکی از آن است که کلسیم دریافتی از طریق مواد غذایی می‌تواند احتمال تشکیل سنگ را تا حد زیادی کاهش دهد. این اثر در راستای پیوند کلسیم خوراکی با اگزالات در روده رخ می‌دهد، طوری که از ورود آن‌ها به گردش خون و دفع از راه کلیه ممانعت به عمل می‌آید. در آخر، سطح اگزالات در ادرار پایین آمده و احتمال بلورین شدن ترکیبات اگزالات کلسیم در مجاری ادراری کاهش می‌یابد.

قرص کلسیم مناسب برای سنگ کلیه چیست؟

در صورتی که پزشک متخصص برای شما مکمل کلسوم تجویز نموده و پیشینه سنگ کلیه دارید، حتما به موارد زیر توجه نمایید:

• نوع نمک کلسیم

استفاده از سیترات کلسیم در راستای دارا بودن قابلیت جذب بالاتر و اثرات کم‌تر بر افزایش غلظت اگزالات در ادرار، برای افراد با سابقه سنگ‌سازی مناسب‌تر از کربنات کلسیم است.

• نحوه مصرف

توصیه می‌شود مکمل همراه یکی از وعده‌های غذایی میل شود تا کلسیم در روده با اگزالات ترکیب گردد و از جذب اضافی آن جلوگیری نماید.

•  میزان مجاز روزانه

برای بزرگسالان در اغلب موارد مقدار 1000 تا 12000 میلی‌گرم در روز توصیه می‌گردد. مصرف بیش از این مقدار می‌تواند احتمال تشکیل مجدد سنگ را بالا ببرد.

در صورتی کلیه سنگ ساز داریم، مصرف قرص کلسیم مجاز است؟

در مراجعه به پزشک یا متخصص خود می‌توانید از ایشان بخواهید مکمل کلسیم مناسب با وضعیت سنگ‌سازی کلیوی‌تان را توصیه نماید. پس از بررسی سلامت کلیه‌ها و همچنین سابقه بیماری، پزشک نوع قرص و دوز دقیق مصرف را مشخص خواهد نمود. چنانچه دستور مصرف را به‌دقت رعایت کنید، احتمال بروز عوارض بسیار اندک است. در نهایت، می‌توانید با آرامش خاطر، قرص را مطابق نسخه‌ی تجویز شده‌ی پزشک استفاده نمایید.

مهم‌ترین عوارض قرص کلسیم برای کلیه

با وجود نقش بسیار مهم کلسیم در بدن، مصرف بی‌رویه یا بدون نظارت آن می‌تواند عوارض خاصی به‌ویژه برای کلیه‌ها به دنبال داشته باشد:

• آسیب تدریجی به کلیه

مصرف مکمل کلسیم برای طولانی‌مدت و بدون کنترل، ریسک کاهش کارایی فیلترهای کلیوی را بالا می‌برد.

• بروز هایپرکلسمی

بالا رفتن غیرطبیعی سطح کلسیم خون ممکن است به تهوع، مشکلات کلیوی، سردرد، احساس سنگینی و خستگی مفرط منجر گردد.

• احتمال تشدید سنگ‌سازی کلیوی

استفاده از مکمل کلسیم با دوز بالا یا به‌صورت خودسرانه و بدون همراهی غذا، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تجمع بلورهای کلسیمی در کلیه محسوب شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله سرطان کلیه: از نشانه‌ها تا راه‌های درمانی را نیز مطالعه نمایید.

نکات کلیدی برای مصرف ایمن کلسیم در افراد مستعد سنگ کلیه

در صورت داشتن سابقه تشکیل سنگ کلیه، رعایت نکات زیر بسیار حائز اهمیت است:

1. بدون مشورت پزشک از دوره‌های طولانی یا دوز بالای ویتامین D حتما پرهیز نمایید.
2. حجم مایعات مصرفی را چنان بالا ببرید که ادرار به صورت رقیق دفع شود و املاح اضافی راحت‌تر از بدن خارج شوند.
3. مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی (مانند فرآورده‌های پروتئینی پرچرب و گوشت قرمز) را محدود نموده تا فشار کمتری به کلیه‌ها وارد آید.
4. به‌جای تکیه بر مصرف قرص‌های کلسیم، خوراکی‌های سرشار از این املاح مثل سبزیجات برگ‌دار، لبنیات کم‌چرب و مغزها را در رژیم روزانه بگنجانید.
5. مکمل کلسیم را تنها زمانی مصرف نمایید که همراه یک وعده یا میان‌وعده خورده باشید تا در روده با اگزالات ترکیب و از جذب اضافی آن جلوگیری گردد.
6. در صورت تجویز متخصص به منظور استفاده از مکمل، سیترات کلسیم به‌دلیل جذب بهتر و اثرات کمتر بر افزایش اگزالات ادرار بر کربنات کلسیم اولویت دارد.

رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از سنگ کلیه

علاوه بر کنترل میزان کلسیم دریافتی، تنظیم کلی رژیم غذایی می‌تواند به‌طور چشمگیری از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری نماید.

خوراکی‌های توصیه‌شده

• میوه‌ها و سبزی‌های تازه
• منابع پتاسیم ( موز و سیب‌زمینی پخته یا بخارپز)
• لبنیات کم‌چرب که کلسیم لازم را به‌صورت طبیعی فراهم می‌کنند
• نوشیدن هرروزه‌ی حدود 2 تا 3 لیتر مایعات جهت رقیق نگه داشتن ادرار

خوراکی‌های مضر

• مصرف بالای گوشت قرمز
• غذاهای پُرنمک مثل انواع کنسرو و تنقلات شور
• نوشیدنی‌های کربناته و شیرین مثل نوشابه‌ها 
• خوراکی‌های سرشار از اگزالات مثل اسفناج، شکلات، چغندر و چای خیلی غلیظ

کدام افراد باید در مصرف کلسیم احتیاط کنند؟

گرچه تامین نیاز کلسیم بدن بسیار حائز اهمیت است، اما در موارد زیر لازم است احتیاط بیشتری به خرج دهید:

• کسانی که دچار نارسایی یا کاهش کارایی کلیه هستند
• افرادی که به طور هم‌زمان چند مکمل مختلف مصرف می‌کنند 
• افرادی که پیش از این عارضه سنگ کلیه از نوع اگزالات کلسیم را تجربه کرده‌اند
• کسانی که رژیم غذایی‌شان سرشار از کلسیم بوده و به‌صورت طبیعی مقدار زیادی از این ماده را دریافت می‌نمایند
   

سخن پایانی

در پاسخ به این پرسش که آیا کلسیم برای افراد مبتلا به سنگ کلیه زیان‌آور است؟ باید اینگونه بیان کرد که کلسیم به خودی خود عامل اصلی بروز سنگ محسوب نمی‌شود. آنچه اهمیت دارد، نحوه دریافت آن از نظر مقدار، منبع و زمان مصرف است. کلسیمی که از طریق مواد غذایی تامین شده، می‌تواند حتی نقش محافظتی در برابر تشکیل سنگ داشته باشد.

در مقابل، استفاده بی‌برنامه و بیش‌ از اندازه‌ی مکمل‌های کلسیم، علی الخصوص بدون نظارت متخصص، ممکن است احتمال بروز مشکلات کلیوی را تا حدی بالا ببرد. در نهایت برای افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، دریافت مشاوره تخصصی و پیروی از توصیه‌های تغذیه‌ای اصولی، کلید حفظ سلامت کلیه‌هاست. همچنین کپسول استئو مکس را نیز ببینید.
 

سوالات متداول درباره کلسیم و سنگ کلیه

آیا با قطع کلسیم می‌توان از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کرد؟

خیر، چنین کاری نه‌تنها برای بدن مفید نیست بلکه می‌تواند اثر معکوس داشته باشد. نبود کلسیم کافی در روده موجب افزایش جذب اگزالات و در نهایت بالا رفتن احتمال تشکیل سنگ می‌شود.

آیا نوشیدن شیر زمینه‌ساز سنگ کلیه است؟

خیر، مصرف متعادل لبنیات نه تنها بی‌ضرر بوده، بلکه به‌دلیل پیوند با اگزالات در دستگاه گوارش می‌تواند احتمال ایجاد سنگ را تا حدی کاهش دهد.

آیا بهتر است قرص کلسیم را شب مصرف کرد یا در طول روز؟

مهم‌تر از زمان مصرف، همراهی آن با وعده غذایی است؛ چرا که در این صورت جذب آن بهتر انجام می‌گیرد و احتمال آسیب به کلیه نیز کمتر می‌شود.