ديابت بارداری چیست؟ مهم‌ترین علائم، عوارض و درمان آن

ديابت بارداري

ديابت بارداري به چه معناست؟ آیا نگران افزایش سطح قند خون خود در دوران بارداری خود هستید و این موضوع ذهن شما را به خود مشغول کرده است؟ این وضعیت که به آن ديابت بارداري گفته می‌شود، یکی از چالش‌های شایع این دوره به شمار می‌رود که خوشبختانه با آگاهی و مدیریت صحیح، کاملا قابل کنترل است.

درک درست از ديابت بارداري اولین گام جهت عبور موفق از این چالش و تضمین سلامت مادر و جنین است. در این مقاله از آقای دارو به شما خواهیم گفت که مدیریت ديابت بارداري پیچیده نیست، تنها نیازمند دقت و پیروی از یک برنامه مشخص است.

دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری یا ( GDM) نوعی از دیابت به شمار می‌رود که برای اولین بار در طول دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. در این وضعیت، بدن شخص باردار نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کرده یا به درستی از آن استفاده نماید. انسولین هورمونی بوده که قند را از خون به سلول‌ها منتقل نموده تا جهت تولید انرژی مصرف شود.

در دوران حاملگی، جفت هورمون‌هایی ترشح می‌کند که عملکرد انسولین را مختل می‌سازند. این یک پدیده طبیعی است تا قند بیشتری در خون باقی بماند و به جنین در حال رشد برسد. اما گاهی، بدن مادر نمی‌تواند با این مقاومت به انسولین مقابله نماید و سطح قند خون بیش از حد بالا می‌رود. در اینجا پای دیابت نوع بارداری به میان می‌آید.

میزان اهمیت کنترل این عارضه در موارد زیر خلاصه می‌شود:

• سلامت جنین: قند خون بالای کنترل نشده می‌تواند منجر به رشد بیش از حد جنین (ماکروزومی) گردد که این امر خطر آسیب‌های حین زایمان را بالا می‌بر‌د.
• سلامت مادر: افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا در بارداری (پره‌اکلامپسی).
• آینده مادر و فرزند: بالا رفتن احتمال ابتلای مادر به دیابت نوع دو در آینده و همچنین ریسک اضافه وزن و دیابت در کودک.

کدام افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به ديابت بارداري هستند؟

اگرچه احتمال این وجود دارد که هر زن بارداری به این عارضه مبتلا شود اما برخی عوامل، ریسک ابتلا را تا حد زیادی بالا می‌برند. در ادامه به مهم‌ترین فاکتورهای خطر اشاره خواهیم کرد:

• اضافه وزن یا چاقی: داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 25.
• سابقه خانوادگی: وجود دیابت نوع 2 در بستگان درجه یک (پدر، مادر، خواهر یا برادر).
• سابقه شخصی: تجربه دیابت نوع بارداری در بارداری‌های قبلی.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): این سندرم اغلب با مقاومت به انسولین همراه است.
• سن مادر: خانم‌های باردار بالای 25 سال، خصوصا بالای 35 سال، با ریسک بیشتری مواجه هستند.
• نژاد: برخی نژادها مانند آسیایی‌ها، آفریقایی-آمریکایی‌ها و اسپانیایی‌تبارها مستعدتر هستند.
• سابقه تولد نوزاد با وزن بالا: به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیش از 4 کیلوگرم در گذشته.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله علائم شروع زایمان طبیعی؛ 3 نشانه قطعی را نیز مطالعه نمایید.

علائم و نشانه‌های قند بارداری

یکی از نکات هم در مورد دیابت نوع بارداری این است که اغلب علائم واضح و مشخصی به همراه نخواهد داشت. بسیاری از نشانه‌های آن مشابه تغییرات طبیعی دوران بارداری هستند. با این وجود، آگاهی از آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک نماید:

• خستگی شدید و مداوم
• تاری دید (در موارد نادر)
• تشنگی بیش از حد معمول
• تکرر ادرار به شکلی غیرعادی
• عفونت‌های مکرر (مانند عفونت‌های ادراری یا واژینال)

در راستای عدم وجود علائم مشخص، انجام غربالگری منظم در دوران بارداری که توسط پزشک توصیه می‌گیرد، اهمیت حیاتی دارد.

فرآیند تشخیص قند بارداری چگونه است؟

تشخیص قطعی از طریق آزمایش‌های خونی انجام می‌گیرد که در اغلب موارد بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری صورت می‌شود. دو روش اصلی جهت غربالگری وجود دارد که در جدول زیر مقایسه شده‌اند. 

پزشک شما بر اساس شرایط و پروتکل‌های درمانی، بهترین روش را جهت غربالگری انتخاب خواهد نمود.

اصول مدیریت دیابت در حاملگی

کنترل این وضعیت امکان‌پذیر است. هدف اصلی، حفظ تعادل سطح قند خون در محدوده طبیعی و سالم است. این کار از راه ترکیبی از راهکارهای زیر انجام می‌گیرد:

برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم؟

رژیم غذایی سنگ بنای کنترل ديابت بارداري به شمار می‌رود. هدف اصلی، دریافت مواد مغذی کافی جهت رشد جنین بدون ایجاد نوسانات شدید در قند خون است. یک متخصص تغذیه می‌تواند یک برنامه غذایی شخصی‌سازی شده برای شما ارائه دهد.

• چربی‌های سالم: استفاده از منابعی نظیر روغن زیتون، آووکادو و آجیل‌ها.
• کربوهیدرات‌های پیچیده: جایگزین کردن نان سفید، برنج سفید و شیرینی‌جات با غلات کامل، حبوبات و سبزیجات.
• پروتئین کافی: مصرف مرغ، ماهی، گوشت بدون چربی، تخم‌مرغ و حبوبات در تمام وعده‌ها به تثبیت قند خون کمک می‌نماید.
• وعده‌های کوچک و متعدد: تقسیم وعده‌های اصلی به وعده‌های کوچکتر در طول روز (3 وعده اصلی و 2-3 میان‌وعده) از افت یا بالا رفتن ناگهانی قند خون جلوگیری می‌نماید.

در جدول زیر یک نمونه از توزیع مواد غذایی در طول روز را برای شما آورده‌ایم.

فعالیت بدنی

انجام فعالیت‌های ورزشی منظم به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا از انسولین به شکل بهینه‌تری استفاده کنند.

• شنا: ورزشی کم‌فشار که به مفاصل فشار نمی‌آورد.
• یوگای بارداری: به انعطاف‌پذیری و کاهش استرس کمک می‌کند.
• پیاده‌روی: روزانه 30 دقیقه پیاده‌روی با سرعت متوسط یک راهکاری مدیریتی است.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیش از شروع هر برنامه ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید.

پس از زایمان چه اتفاقی می‌افتد؟

در اغلب زنان پس از زایمان دیده می‌شود که سطح قند خون بلافاصله به حالت طبیعی بازمی‌گردد. با این وجود، باید بدانید:

• ریسک دیابت نوع 2: شما در آینده با ریسک بالاتری جهت ابتلا به دیابت نوع 2 مواجه هستید.
• آزمایش پس از زایمان: پزشک در اغلب موارد یک آزمایش قند خون 6 تا 12 هفته پس از زایمان تجویز کرده تا از بازگشت وضعیت به حالت طبیعی اطمینان حاصل گردد.
• ادامه سبک زندگی سالم: حفظ وزن در حالت متعادل، داشتن تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم بهترین راهکار جهت پیشگیری از دیابت در آینده محسوب می‌شود. همچنین کپسول زیره باریج را نیز ببینید.

سوالات متداول درباره دیابت بارداری

1. آیا دیابت بارداری به جنین من آسیب می‌زند؟

در صورتی که به خوبی کنترل شود، خطر آن برای جنین به حداقل می‌رسد. عدم کنترل می‌تواند منجر به رشد بیش از حد نوزاد و مشکلات تنفسی پس از تولد شود.

2. آیا مجبور به تزریق انسولین خواهم بود؟

بسیاری از خانم‌ها تنها با رژیم غذایی و ورزش، قند خون خود را کنترل می‌نمایند. تنها در صورتی که این روش‌ها کافی نباشند، پزشک داروهایی نظیر متفورمین یا تزریق انسولین را تجویز می‌کند.

3. آیا فرزند من در آینده دیابتی خواهد شد؟

فرزند شما ریسک کمی بالاتری جهت ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در بزرگسالی خواهد داشت. ترویج سبک زندگی سالم از کودکی بهترین راه پیشگیری به شمار می‌رود.

4. آیا می‌توانم زایمان طبیعی داشته باشم؟

بله، در اکثر موارد امکان‌پذیر است. تنها در صورتی که جنین وزن بالایی داشته باشد یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد، ممکن است سزارین توصیه شود.

5. آیا می‌توانم در بارداری بعدی از آن پیشگیری کنم؟

رسیدن به وزن سالم پیش از اقدام به بارداری بعدی، حفظ رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می‌تواند شانس ابتلای مجدد را به شکل قابل توجهی کم کند.

سخن پایانی

در آخر، مدیریت ديابت بارداري یک مسیر روشن با راهکارهای بسیار مشخص است. این وضعیت نباید منجر به نگرانی بیش از حد شما شود، بلکه باید به عنوان یک زنگ بیدارباش جهت توجه بیشتر به سبک زندگی سالم تلقی گردد.

با پیروی از توصیه‌های پزشک متخصص خود، داشتن یک رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و پیگیری دقیق قند خون، شما می‌توانید این دوره را با موفقیت پشت سر بگذارید و فرزندی سالم به دنیا بیاورید. همچنین شربت آرژی پلاس یوروویتال را نیز ببینید.