ورم پا در بارداری: مهم‌ترین علل، درمان‌های خانگی و علائم خطرناک

ورم پا در بارداری

ورم پا در بارداری (Dealing With Swollen Ankles During Pregnancy) یکی از شایع‌ترین و در عین حال تجربه‌ای نگران‌کننده‌ برای بسیاری از مادران آینده است. خبر خوب این است که در بیشتر موارد، این تورم که به آن ادم نیز گفته می‌شود، یک بخش طبیعی از بارداری است و خطری ندارد. 

این عارضه در راستای بالا رفتن حجم خون و مایعات بدن برای حمایت از جنین در حال رشد و همچنین فشار رحم بر روی رگ‌های خونی اصلی ایجاد می‌شود. با این وجود، آگاهی از تفاوت بین تورم طبیعی و علائم یک مشکل جدی‌تر، برای حفظ سلامت شما و فرزندتان حیاتی است.

چرا پای من در دوران بارداری ورم می‌کند؟

بدن انسان برای حمایت از جنین، حدود 50% بیشتر خون و مایعات تولید می‌کند. همزمان، رحم در حال رشد به وریدهای لگنی و ورید اجوف تحتانی (رگ بزرگی که خون را از پایین‌تنه به قلب بازمی‌گرداند) فشار وارد می‌کند. این فشار، بازگشت خون از پاها را کند نموده و منجر به تجمع مایع در بافت‌های پا، مچ و قوزک پا می‌گردد.

دلایل اصلی پف کردن پا در بارداری عبارتند از:

• تغییرات هورمونی: هورمون‌هایی مانند پروژسترون باعث شل شدن دیواره رگ‌های خونی و نشت مایعات به بافت‌های اطراف می‌شوند.
• افزایش مایعات بدن: این مایع اضافی برای نرم کردن بدن و آماده‌سازی آن برای زایمان ضروری است، اما بخشی از آن در بافت‌ها، به ویژه در پاها، جمع می‌شود.
• فشار رحم: با بزرگ شدن رحم، فشار روی وریدهای اصلی افزایش می‌یابد که این امر مانند ایجاد یک سد کوچک در مسیر بازگشت خون عمل می‌کند و منجر به ورم مچ پا در بارداری می‌شود.

ورم پا در بارداری از چه زمانی شروع می‌شود؟

اگرچه ورم پا در بارداری می‌تواند در هر زمانی رخ دهد، اما در اغلب موارد از سه ماهه دوم شروع شده و در سه ماهه سوم، به خصوص از هفته 28 به بعد، شایع‌تر و محسوس‌تر می‌شود.

این تورم به طور معمول در پایان روز و پس از ساعت‌ها ایستادن یا نشستن بدتر می‌شود. همچنین، آب و هوای گرم می‌تواند منجر به تشدید آن شود، زیرا بدن در تلاش برای خنک شدن، رگ‌های خونی را منبسط می‌کند.

معرفی 14 راهکار طلایی و خانگی برای کاهش ورم پا در بارداری

خوشبختانه، راهکارهای ساده‌ای برای کاهش این عارضه و ایجاد احساس راحتی بیشتر وجود دارد:

1. پاها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید: روزی چند بار، به مدت 20 دقیقه پاهای خود را روی چند بالش قرار دهید تا به بازگشت مایعات به سمت قلب کمک کنید.
2. به پهلوی چپ بخوابید: این کار فشار را از روی ورید اجوف تحتانی برمی‌دارد و به بهبود گردش خون کمک شایانی می‌کند.
3. فعالیت بدنی منظم داشته باشید: پیاده‌روی کوتاه و منظم، شنا و یوگای بارداری به بهبود جریان خون و کاهش ورم کمک می‌کنند.
4. از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید: لباس‌های راحت و گشاد، به خصوص در ناحیه مچ پا و ساق، به جریان بهتر خون کمک می‌کنند.
5. جوراب‌های فشاری (واریس) بپوشید: این جوراب‌ها با ایجاد فشار ملایم و تدریجی، به حرکت مایعات به سمت بالا کمک کرده و از ورم جلوگیری می‌کنند.
6. کفش مناسب بپوشید: از کفش‌های راحت و با پاشنه کوتاه استفاده کنید تا فشار کمتری به پاهایتان وارد شود.
7. پتاسیم بیشتری مصرف کنید: مواد غذایی غنی از پتاسیم مانند موز، سیب‌زمینی شیرین، آووکادو و اسفناج به تعادل مایعات در بدن کمک می‌کنند.
8. ماساژ را فراموش نکنید: ماساژ ملایم پاها از پایین به سمت بالا می‌تواند به حرکت مایعات جمع شده کمک کند.
9. در آب غوطه‌ور شوید: قرار گرفتن در استخر یا وان آب (نه چندان گرم) می‌تواند به طور موقت فشار را از روی پاها برداشته و ورم را کاهش دهد.
10. خنک بمانید: در روزهای گرم از قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم خودداری کنید و از کمپرس سرد برای پاهای خود استفاده نمایید.
11. مصرف نمک را کاهش دهید: از مصرف غذاهای فرآوری شده، کنسروها و فست‌فودها که سرشار از سدیم هستند، پرهیز کنید.
12. آب کافی بنوشید: نوشیدن آب به میزان کافی (حدود ۸ تا ۱۰ لیوان در روز) به دفع سدیم اضافی و کاهش احتباس مایعات کمک می‌کند.
13. مصرف کافئین را محدود کنید: کافئین می‌تواند منجر به دفع آب از بدن و در نتیجه غلیظ شدن خون و تشدید ورم شود.
14. از نشستن یا ایستادن طولانی پرهیز کنید: در صورت لزوم، هر ساعت چند دقیقه راه بروید و وضعیت خود را تغییر دهید.

پیشگیری ادم پا در دوران بارداری

با رعایت نکات زیر از ابتدای دوران بارداری، می‌توانید احتمال بروز ورم شدید را به حداقل برسانید:

• رژیم غذایی متعادل و کم‌نمک: تغذیه سالم نقش کلیدی در کنترل ورم دارد.
• حفظ وزن در محدوده سالم: افزایش وزن بیش از حد، فشار بر روی رگ‌ها را افزایش می‌دهد.
• ورزش منظم و متناسب با بارداری: فعالیت بدنی مستمر به سلامت سیستم گردش خون کمک می‌کند.

به یاد داشته باشید که بدن هر فرد متفاوت است و تجربه بارداری منحصر به فرد می‌باشد. مشورت منظم با پزشک یا ماما و در میان گذاشتن نگرانی‌ها، بهترین راه برای اطمینان از سلامت خود و جنینتان است. این مقاله تنها با هدف افزایش آگاهی تهیه شده و جایگزین مشاوره تخصصی پزشکی نخواهد بود.
 

آیا ادم پا در بارداری می‌تواند خطرناک باشد؟

بله. در حالی که تورم تدریجی و خفیف طبیعی است، اما ورم شدید پا در بارداری یا تورم ناگهانی، به ویژه اگر با علائم دیگری همراه باشد، می‌تواند نشانه یک وضعیت جدی به نام پره‌اکلامپسی باشد.

پره‌اکلامپسی یک عارضه خطرناک بارداری است که با فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود و معمولاً بعد از هفته 20 بارداری رخ می‌دهد. در صورت عدم درمان، می‌تواند برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله پره اکلامپسی چیست؟ بهترین روش‌های پیشگیری و درمان آن را نیز مطالعه نمایید.

علائم هشداردهنده‌ای که نیاز به تماس فوری با پزشک دارند:

• حالت تهوع یا استفراغ شدید (متفاوت از تهوع صبحگاهی)
• افزایش وزن ناگهانی و سریع (بیش از 1 تا 2 کیلوگرم در هفته)
• ورم ناگهانی و شدید در صورت، اطراف چشم‌ها، دست‌ها و پاها
• سردرد شدید و مداومی که با مسکن‌های معمولی بهبود نمی‌یابد
• درد شدید در قسمت بالای شکم، اغلب زیر دنده‌ها در سمت راست
• تغییرات بینایی مانند تاری دید، دیدن نقاط نورانی یا جرقه‌مانند، یا حساسیت به نور

تفاوت ورم طبیعی و ورم ناشی از پره‌اکلامپسی چیست؟

ورم طبیعی تدریجی است، در پاها و مچ پا متمرکز است و با استراحت و بالا نگه داشتن پاها بهتر می‌شود. ورم ناشی از پره‌اکلامپسی ناگهانی، شدید و فراگیر است و به طور معمول صورت و دست‌ها را نیز درگیر می‌کند و با استراحت بهبود نمی‌یابد.

ویژگی ورم طبیعی بارداری ورم ناشی از پره‌اکلامپسی

• شروع تدریجی ناگهانی و سریع
• شدت خفیف تا متوسط شدید و مشخص
• محل عمدتا در پاها، مچ و قوزک پا صورت، دست‌ها و پاها (فراگیر)
• پاسخ به استراحت با بالا نگه داشتن پاها بهبود می‌یابد با استراحت بهبود نمی‌یابد
• علائم همراه اغلب علائم دیگری ندارد همراه با درد شکم، سردرد و مشکلات بینایی

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله ویتامین د3 یوروویتال 1000 واحدی را نیز مطالعه نمایید.

چرا فقط یک پای من ورم کرده است؟

ورم یک پا در بارداری، به خصوص در صورتی که با درد، قرمزی، گرما یا حساسیت در آن ناحیه همراه باشد، هرگز طبیعی نیست و می‌تواند نشانه یک لخته خون در وریدهای عمقی پا (ترومبوز ورید عمقی یا DVT) باشد.

DVT یک وضعیت اورژانسی است؛ چرا که اگر لخته خون از جای خود حرکت کند و به ریه‌ها برسد، می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود که یک عارضه مرگبار است. بارداری خود یک عامل خطر برای ایجاد DVT است. اگر متوجه ورم یک پا در بارداری شدید، سریعا و بدون تاخیر با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
 

آیا رژیم غذایی در کنترل ورم پا تاثیر دارد؟

یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به مدیریت ورم پا در بارداری کمک کند. محدود کردن سدیم و افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم بسیار نتیحه بخش است.

پتاسیم به تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند. منابع خوب پتاسیم عبارتند از:

• موز
• آووکادو
• آب پرتقال
• ماست و شیر
• سیب‌زمینی شیرین
• حبوبات مانند عدس و لوبیا
• اسفناج و سایر سبزیجات برگ‌دار

ورم پا بعد از زایمان تا کی ادامه دارد؟

تورم پاها در اغلب موارد برای چند روز تا یک هفته پس از زایمان ادامه دارد و حتی ممکن است کمی بدتر شود. این امر کاملا طبیعی است.

بدن شما پس از زایمان شروع به دفع مایعات اضافی می‌کند که در دوران بارداری انباشته شده بود. این کار از طریق ادرار و تعریق انجام می‌شود و به طور معمول طی یک تا دو هفته، ورم پا به طور کامل از بین می‌رود. در صورتی که تورم بیش از دو هفته ادامه یافت یا با علائم نگران‌کننده دیگری همراه بود، با پزشک خود مشورت کنید.

سوالات متداول درباره تورم پا در بارداری

1. آیا ورم پا در بارداری به جنسیت جنین ربط دارد؟

خیر. این یکی از باورهای قدیمی و رایج است که هیچ پایه و اساس علمی ندارد. ورم پا در بارداری یک پدیده فیزیولوژیک مرتبط با تغییرات هورمونی و فیزیکی بدن مادر است و هیچ ارتباطی با پسر یا دختر بودن جنین ندارد.

2. بهترین ورزش برای کاهش ورم پا در بارداری چیست؟

شنا بهترین و موثرترین ورزش برای کاهش تورم است. فشار هیدرواستاتیک آب به طور ملایم بافت‌های پا را فشرده کرده و به بازگشت مایعات به سیستم گردش خون کمک می‌کند. پیاده‌روی روزانه نیز با بهبود گردش خون، بسیار مفید است.

3. کی باید برای ورم پا نگران شوم و به پزشک مراجعه کنم؟

در صورتی که یکی از علائم زیر را مشاهده کردید باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید:

ورم به طور ناگهانی و شدید ظاهر شود، ورم علاوه بر پاها، صورت و دست‌های شما را نیز درگیر کند و ورم با سردرد شدید، تاری دید، درد بالای شکم یا حالت تهوع همراه باشد (علائم احتمالی پره‌اکلامپسی) و همچنین فقط یکی از پاهای شما ورم کرده و همراه با درد، قرمزی یا گرما است (علائم احتمالی لخته خون یا DVT).

4. آیا ورم دست و پا در بارداری همیشه نشانه خطر است؟

خیر. ورم دست و پا در بارداری به صورت خفیف و تدریجی، به ویژه در سه ماهه سوم، شایع و طبیعی است. این وضعیت زمانی نگران‌کننده می‌شود که ورم ناگهانی، شدید باشد یا باعث شود نتوانید انگشتر خود را از انگشتتان خارج کنید، به خصوص در صورتی که با ورم صورت همراه باشد.

5. آیا استفاده از کرم یا پماد برای ورم پا در بارداری موثر است؟

از آنجایی که علت ورم پا در بارداری تجمع مایعات داخلی به دلیل فشار و تغییرات هورمونی است و نه یک مشکل پوستی، کرم‌ها و پمادهای موضعی اثر قابل توجهی در کاهش آن ندارند. راهکارهای اصلی، روش‌های فیزیکی مانند بالا نگه داشتن پاها و بهبود گردش خون هستند.

سخن پایانی

ورم پا در بارداری یک بخش جدایی‌ناپذیر و عمدتا بی‌خطر از این دوره برای زنان است. با درک دلایل آن و به کارگیری راهکارهای ساده‌ای نظیر بالا نگه داشتن پاها، هیدراتاسیون مناسب، ورزش ملایم و رژیم غذایی کم‌نمک، می‌توانید این عارضه را به خوبی مدیریت نمایید. 

با این وجود، آگاهی لازم در برابر علائم هشداردهنده، کلید تضمین یک بارداری سالم خواهد بود. هرگونه تورم ناگهانی، شدید یا نامتقارن (مانند ورم یک پا در بارداری) را جدی بگیرید و با پزشک متخصص در میان بگذارید. همچنین پیشنهاد می‌شود قرص جوشان منیزیم پلاس یوروویتال را نیز مطالعه نمایید.