علت سرفه خلط‌دار، روش‌های تشخیص و مهم‌ترین راه‌های درمان آن

علت سرفه خلط‌دار، روش‌های تشخیص و مهم‌ترین راه‌های درمان آن

سرفه خلط‌دار یکی از نشانه‌های رایج در بسیاری از بیماری‌های تنفسی محسوب می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی بروز نماید. این نوع سرفه به علت تجمع خلط و ترشحات در مجاری هوایی به وجود می‌آید و اغلب نشان‌دهنده وجود عفونت، التهاب یا تحریک در ریه‌ها و نای می‌باشد. خلط که به طور معمول به صورت مایعی غلیظ و چسبناک است، می‌تواند به طور طبیعی در سیستم تنفسی تولید شود. این ترشحات به دلیل پاسخ سیستم ایمنی بدن به عوامل مختلفی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا آلرژن‌ها افزایش می‌یابد. هنگامی که این خلط در مجاری تنفسی تجمع می‌یابد، بدن سعی می‌کند آن را از طریق سرفه خارج کند تا مجاری تنفسی پاک و عاری از هرگونه انسداد باقی بمانند.

منظور از خلط چیست؟

خلط در واقع نوعی مایع موکوسی است که توسط سلول‌های تولیدکننده مخاط در بینی و سینوس‌ها ساخته می‌شود. این مایع نه تنها آبکی و لغزنده است، بلکه نقش مهمی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. موکوس به عنوان یک فیلتر عمل نموده و مانع از ورود گرد و غبار، آلودگی و عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به درون بدن می‌شود.

علاوه بر این، موکوس حاوی آنتی‌بادی‌ها و آنزیم‌هایی است که به محافظت از بدن در برابر عفونت‌ها کمک چشمگیری می‌کند. این ماده با جذب آلودگی‌ها از دهان و بینی، از ریه‌ها نیز دفاع می‌کند و به نوعی لایه‌ای مرطوب برای اندام‌های داخلی بدن به شمار می‌آید. شاید برایتان جالب باشد که بدن انسان به طور متوسط روزانه حدود 1.5 لیتر مخاط تولید می‌کند. به نظر زیاد می‌رسد، اما معمولاً متوجه این میزان نمی‌شوید، مگر این که به دلایل مختلفی مانند بیماری، تولید آن افزایش یابد.

بررسی علت سرفه خلط دار

خلط ماده‌ای چسبناک و غلیظ است که در زمان بیماری در ناحیه پشت گلو تجمع می‌کند. در حالت طبیعی، این ماده همیشه در بدن وجود دارد، اما در دوران بیماری به‌خصوص آزاردهنده میزان آن بالا می‌رود. خلط توسط غشاهای مخاطی تولید می‌شود که وظیفه حفاظت از سیستم تنفسی را بر عهده دارند. این غشاها در نقاطی مانند گلو، دهان، بینی، سینوس‌ها و ریه‌ها واقع شده‌اند.

مخاط به خاطر خاصیت چسبندگی‌اش می‌تواند گرد و غبار، آلرژن‌ها و ویروس‌ها را به خود جذب کند. در وضعیت سلامت، مخاط در اغلب موارد نازک و غیرقابل احساس است. اما زمانی که فرد بیمار است یا در معرض ذرات معلق زیادی قرار می‌گیرد، بلغم ممکن است غلیظ‌تر شده و حس‌پذیری بیشتری پیدا کند؛ چرا که به‌طور مؤثری این مواد خارجی را به سمت خود می‌کشاند.

روش‌های تشخیص سرفه خلط‌دار با توجه به رنگ آن

تشخیص علت سرفه با خلط می‌تواند به دقت بیشتری بر اساس رنگ و نوع خلط انجام شود. هر رنگ می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت خاصی در سیستم تنفسی باشد:

• خلط زرد یا سبز: به طور معمول، این رنگ خلط به عفونت‌های باکتریایی مرتبط است. سرفه با خلط سبز یا زرد نشان‌دهنده التهاب شدیدتر و فعالیت بیشتر سلول‌های ایمنی در بدن است. این حالت معمولاً در عفونت‌هایی مانند برونشیت حاد یا سینوزیت مشاهده می‌شود.
• خلط قرمز یا صورتی: وجود خون در خلط می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند مشکلات قلبی، سرطان ریه، عفونت‌های شدید ریوی باشد. در این صورت، مراجعه فوری به پزشک ضروری خواهد بود.
• خلط سفید: سرفه با این نوع خلط ممکن است به مشکلات تنفسی مزمن مانند آسم یا آلرژی‌ها مربوط باشد. این خلط در اغلب موارد قوام کمتری دارد و در مراحل اولیه عفونت‌ها یا واکنش‌های آلرژیک مشاهده می‌شود.
• خلط شفاف و روشن: این نوع خلط معمولاً نشان‌دهنده عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا است. خلط در این حالت نرم و رقیق بوده و به‌راحتی دفع می‌شود.
• خلط سیاه: این نوع خلط به‌طور معمول به دلیل مواجهه با مواد مضر مانند آلودگی، گرد و غبار یا سیگار کشیدن ایجاد می‌شود. سرفه با خلط سیاه می‌تواند نشانه‌ای از بیماری مزمن ریه، مانند COPD باشد و نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.
• خلط قهوه‌ای: این نوع خلط معمولاً به دلیل وجود خون قدیمی در مجاری تنفسی است. خلط قهوه‌ای می‌تواند به عفونت‌های شدید یا تومورها اشاره کند و میبایست به‌ طور جدی مورد بررسی قرار گیرد.

راهکارهای درمانی سرفه‌های خلط‌دار

درمان سرفه‌های خلط‌دار به علت بروز آن بستگی دارد:

بسیاری از سرفه‌های خلط‌دار ممکن است خودبه‌خود طی چند روز بهبود یابند. اما اگر سرفه شما دو هفته یا بیشتر ادامه پیدا کند و بهبود نیابد، ضروری است که به پزشک مراجعه نمایید و در صورت نیاز از داروهای ضد سرفه یا سایر درمان‌ها که پزشک تجویز می‌کند استفاده کنید. در صورتی که سرفه‌های فرد ناشی از آلرژی باشد، پزشک ممکن است داروهایی نظیر آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان یا کورتیکواستروئیدها را تجویز کند. در صورتی که علت سرفه عفونت باشد، معمولاً پزشک آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای شما تجویز می‌کند اما اگر سرفه‌ها به دلیل بازگشت اسید معده به مری ایجاد شده باشند، استفاده از داروهای ضد اسید توصیه می‌شود.

راهکارهای خانگی درمان سرفه‌ خلط‌دار

سرماخوردگی معمولاً بین 7 تا 10 روز بهبود می‌یابد. در این مدت، می‌توان از داروهای بدون نسخه زیر برای کاهش علائم و ناراحتی‌ها استفاده کرد:  

1. دکونژستانت‌ها که برای کاهش احتقان بینی موثر هستند
2. داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن که به تسکین درد و کاهش تب کمک می‌کنند
3. داروهای ترکیبی مخصوص سرماخوردگی که معمولاً شامل مسکن و دکونژستانت می‌باشند

اشاره به این نکته بسیار حائز اهمیت است که به یاد داشته باشید که استفاده از دکونژستانت‌ها برای کودکان توصیه نمی‌شود.

همچنین پیشنهاد می‌شود عرق نعنا و خواص بی‌نظیر و روش‌های مصرف صحیح آن را نیز مطالعه نمایید.

چه زمان برای درمان خلط به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که به وجود سل مشکوک هستید، ضروری است که به پزشک متخصص ریه مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید. در مورد کسانی که فکر می‌کنند ممکن است دچار ذات‌الریه یا پنومونی شده باشند، مشورت با پزشک بسیار مهم است. تشخیص ذات‌الریه ممکن است به دلیل تشابه علائم با سایر عفونت‌های تنفسی، چالش‌برانگیز باشد. در موارد خفیف پنومونی، می‌توان با تجویز آنتی‌بیوتیک، استراحت کافی و مصرف مایعات بهبود یافت. به‌ طور کلی، اکثر عفونت‌های تنفسی با گذر زمان و به‌طور طبیعی بهبود می‌یابند.

پزشکان به طور معمول توصیه می‌کنند از مسکن‌ها استفاده کنید، مایعات فراوان بنوشید و استراحت کافی داشته باشید. اگر تب شما بیش از 38 درجه سانتی‌گراد و به مدت بیش از 3 روز ادامه داشته باشد، این ممکن است نشانه‌ای از ذات‌الریه بوده و در این صورت باید به پزشک مراجعه نمایید. به علاوه، در صورت بروز علائمی مانند سرفه با خلط حاوی رگه‌های خون، افزایش سرعت تنفس، احساس درد در قفسه سینه یا نشانه‌های گیجی و سردرگمی، لازم است که به پزشک مراجعه کنید. این موارد به‌ویژه برای افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی یا ریوی دارند و به طور مکرر دچار برونشیت می‌شوند، اهمیت بیشتری دارد.

سخن پایانی

سرفه‌ای که همراه با خلط است، یکی از علائم رایج در بسیاری از بیماری‌های تنفسی محسوب می‌شود و معمولاً به دلیل تجمع ترشحات در مجاری تنفسی رخ می‌دهد. این نوع سرفه نقش دفاعی دارد و به تمیز کردن راه‌های هوایی از مواد زائد کمک می‌کند. علل مختلفی می‌توانند موجب سرفه همراه با خلط شوند، از جمله عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، برونشیت مزمن آلرژی‌ها، آسم و دیگر بیماری‌های ریوی. در چنین مواقعی، بدن برای حذف خلط و مواد ناخواسته از ریه‌ها و سیستم تنفسی به سرفه کردن می‌پردازد. همچنین کپسول ب کمپلکس هلث برست را نیز مطالعه نمایید.