کم شدن حرکت جنین؛ مهم‌ترین علت‌ها و علائم هشداردهنده

کم شدن حرکت جنین؛ مهم‌ترین علت‌ها و علائم هشداردهنده 

در طول دوران حساس بارداری، مادر به‌مرور حرکات جنین را در رحم حود احساس کرده که یکی از نشانه‌های حیاتی سلامت جنین به شمار می‌شود. کم شدن حرکت جنین ممکن است در نگاه اول آنچنان مهم به نظر نرسد، اما گاهی می‌تواند حاکی از وجود مشکل در رشد یا وضعیت سلامت جنین باشد. در این مقاله از آقای دارو قصد داریم با زبانی ساده و علمی، دلایل کاهش حرکات جنین، علائم هشداردهنده و اقدامات ضروری در مواجهه با این وضعیت را بررسی کنیم تا با آگاهی بیشتر، بارداری سالم‌تری را تجربه نمایید.

حرکات جنین از چه زمانی قابل تشخیص است؟

در اغلب موارد، مادران برای نخستین بار بین هفته‌های شانزدهم تا بیست‌وپنجم بارداری متوجه حرکات اولیه جنین می‌شوند. حرکت اولیه جنین که در آغاز ممکن است با صداهای روده یا لرزش‌های خفیف اشتباه گرفته شوند، به تدریج با بزرگ شدن جنین، قوی‌تر و منظم‌تر می‌شوند. اگرچه در اوایل ممکن است تنها به صورت لرزشی ملایم یا حس پر زدن یک پروانه در شکم ظاهر شوند، اما در ماه‌های بعدی این دوران، همین حرکات به لگدها و چرخش‌های قابل‌توجه تبدیل می‌شوند. در این میان، کاهش حرکت جنین می‌تواند یکی از نشانه‌هایی باشد که نیازمند توجه ویژه است.

بررسی الگوی طبیعی حرکات جنین 

جنین در رحم مادرحرکات متنوعی از خود نشان می‌دهد؛ از لگد زدن و غلت خوردن گرفته تا کشش دست‌وپا و ضربه‌های خفیف یا گاه شدید. در واقع، این حرکات نشانه‌ای از رشد مناسب و سلامت سیستم عصبی او محسوب می‌شود. با گذر از هفته 28 بارداری، متخصصان توصیه می‌کنند که مادران حرکات جنین را پیگیری کنند؛ به‌طور معمول، جنین میبایست در مدت دو ساعت حداقل 10 حرکت مشخص داشته باشد. در صورتی که تعداد حرکات به‌طور قابل‌توجهی کمتر از این میزان باشد، ممکن است کم شدن حرکت جنین مطرح شود که نیاز به بررسی و مشاوره پزشکی خواهد داشت.

کم شدن حرکت جنین یعنی چه؟

در صورتی که مادری متوجه شود که میزان شدت، تعداد یا الگوی حرکات جنین نسبت به روزهای گذشته noticeably کاهش یافته، این وضعیت به‌عنوان کاهش حرکت جنین شناخته می‌شود. در واقع، گاهی این تغییر می‌تواند موقتی و بی‌خطر باشد، اما در برخی موارد، کاهش فعالیت جنینی ممکن است حاکی از یک مشکل جدی همچون کاهش اکسیژن‌رسانی یا اختلال در جریان خون جفتی باشد. داشتن اطلاعات کافی وآگاهی لازم از این تغییرات و واکنش سریع، نقش چشمگیری در حفظ سلامت جنین ایفا می‌نماید.

مهم‌ترین دلایل کاهش حرکت جنین

مدل خواب جنین مانند نوزادان و بزرگ‌ترها، دارای چرخه خواب و بیداری است. در برخی مواقع، کاهش حرکات جنین می‌تواند صرفاً در جهت وارد شدن به مرحله خواب او باشد که در اغلب موارد بین 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد. این کاهش موقت، طبیعی است و نگران‌کننده نیست.

• استرس

استرس، اضطراب یا فعالیت زیاد مادر می‌تواند موجب شود که مادر نتواند به‌طور صحیح حرکات جنین را دنبال نماید. در برخی موارد، فشار روحی و جسمی بر مادر ممکن است منجر به کاهش توجه او به حرکات جنین شده و در نهایت کم شدن حرکت جنین به‌نظر برسد.

• اضافه‌وزن

هفته‌های نخستین دوران حاملگ، به‌ویژه برای مادرانی که دارای جفت قدامی هستند یا اضافه‌وزن دارند، احساس حرکات جنین دشوارتر است. در این راستا، ممکن است مادران در این مرحله نتوانند حرکات جنین را به وضوح حس کنند، بنابراین تغییر در الگوی حرکت جنین در این دوران در اغلب موارد نشان‌دهنده مشکل خاصی نیست.

• افت قند خون مادر

افت قند خون مادر زمانی که قند خون مادر باردار کاهش می‌یابد، این مسئله می‌تواند منجر به افت سطح انرژی جنین شود. در این شرایط، کاهش حرکات جنین طبیعی است؛ چرا که جنین نیز مانند مادر به انرژی نیاز دارد و کمبود آن می‌تواند به کاهش فعالیت‌های او منجر گردد.

• مصرف دارو

مصرف دارو یا مواد خاص برخی داروها، از جمله آرام‌بخش‌ها، مسکن‌های قوی و داروهای خواب‌آور  می‌توانند بر روی حرکات جنین اثر بگذارند. این داروها ممکن است به طور موقت موجب کاهش فعالیت جنین شوند؛ در نهایت، در صورت مصرف داروهای خاص، حتماً باید با پزشک خود مشورت نمایید.

• کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین 

کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین اختلالات مانند نارسایی جفت، گره خوردن بند ناف و کاهش سطح مایع آمنیوتیک می‌توانند مانع از اکسیژن‌رسانی مناسب به جنین شوند. در چنین شرایطی، کاهش حرکات جنین می‌تواند یکی از علائم هشداردهنده و خطرناک باشد که باید به دقت پیگیری گردد.

چرا کاهش حرکات جنین بعد از هفته 28 اهمیت بیشتری دارد؟

از هفته بیست‌وهشتم بارداری به بعد، انتظار می‌رود که حرکات جنین منظم، قابل‌پیش‌بینی و شمارش‌پذیر باشد. در این بازه زمانی حساس، هرگونه تغییر محسوس در الگوی حرکتی جنین می‌تواند خطری برای وجود یک اختلال احتمالی به همراه داشته باشد. در صورتی که احساس کردید که جنین نسبت به روزهای گذشته کمتر حرکت می‌کند، یا شدت و نوع حرکات او تغییر کرده است، باید این موضوع را جدی بگیرید و بلافاصله با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. 

روش صحیح شمارش حرکات جنین

به منظور اطمینان از سلامت جنین و بررسی منظم حرکات او، یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌ها، استفاده از روش Count to 10 یا کارت شمارش حرکات جنین است. این روش به شما کمک می‌نماید تا هرگونه کم شدن حرکت جنین را به‌موقع تشخیص دهید:

در ساعتی ثابت از روز، ترجیحاً عصرها که به طور معمول جنین فعال‌تر است، در محیطی آرام به پهلوی چپ دراز بکشید.

هر بار که هر نوع حرکتی از جنین حس کردید  از لگد زدن تا چرخیدن، یک علامت روی کاغذ یا اپلیکیشن مخصوص بزنید.

در صورتی که طی دو ساعت کمتر از 10 حرکت احساس کردید، این می‌تواند نشانه‌ای از کاهش فعالیت جنینی باشد و لازم است سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله مهم‌ترین نکات درباره سونوگرافی در بارداری را نیز مطالعه نمایید.

نشانه‌های خطرناک کاهش حرکات جنین

در صورتی که با کم شدن حرکت جنین مواجه شدید، میبایست به علائم زیر توجه ویژه داشته باشید؛ چرا که ممکن است نشانه‌ای از مشکل جدی باشند:

• کاهش واضح و ناگهانی حرکات نسبت به روزهای قبل: در صورتی که تغییرات حاصله مشهود و سریع در حرکات جنین مشاهده کردید، حتماً باید این تغییرات را با پزشک در میان بگذارید.
• عدم احساس هیچ حرکتی طی 12 ساعت: در صورتی که طی مدت‌زمان 12 ساعت هیچ حرکتی از جنین حس نکردید، این می‌تواند حاکی از یک اختلال باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
• کمتر از 10 حرکت در دو ساعت در هفته‌های پایانی بارداری: در هفته‌های پایانی، کم شدن حرکت جنین باید مورد توجه قرار گیرد، به‌ویژه در صورتی که جنین کمتر از 10 حرکت در دو ساعت انجام دهد.
• وجود علائم همراه: درد شکم، لکه‌بینی یا سرگیجه شدید از علائم دیگری هستند که باید جدی گرفته شوند، چرا که ممکن است به مشکلاتی همچون مشکلات جفتی یا فشار خون بالا اشاره کنند.

اقدامات ضروری هنگام کاهش حرکات جنین

در صورتی که متوجه کم شدن حرکت جنین شدید، باید سریعاً اقدام کنید تا از سلامت جنین اطمینان حاصل نمایید. مراحل زیر را دنبال کنید:

• آرامش خود را حفظ نمایید و در محیطی آرام دراز بکشید، ترجیحاً به پهلوی چپ که به جریان خون به جنین کمک می‌نماید.
• یک لیوان آب خنک یا نوشیدنی شیرین بنوشید؛ چرا که ممکن است تغییر در سطح قند خون یا هیدراسیون بدن به تغییرات حرکات جنین کمک کند.
• برای 2 ساعت، حرکات جنین را شمارش نمایید و دقت کنید که آیا تعداد حرکات به حداقل 10 عدد در دو ساعت می‌رسد یا نه.
• در صورتی که احساس کردید که کمتر از 10 حرکت در این مدت زمان احساس کردید، فوراً به اورژانس یا مطب پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام شود.

این اقدامات کمک می‌کند تا در صورت وجود هر گونه مشکل، سریعا به وضعیت جنین رسیدگی گردد.

نقش سونوگرافی در بررسی حرکات جنین

کم شدن حرکات جنین در شکم مادر می‌تواند نگرانی‌های بسیاری برای مادران باردار ایجاد نماید. در ادامه به بررسی دلایل کاهش حرکات جنین، علائم خطرناک و اقدامات ضروری پرداخته‌ایم:

• دلایل کاهش حرکات جنین: شامل خوابیدن جنین، استرس یا فعالیت زیاد مادر، افت قند خون، کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین و مصرف برخی داروها.
• نشانه‌های خطرناک: عدم حرکت طی 12 ساعت، کاهش ناگهانی حرکات نسبت به روزهای پیشین، کمتر از 10 حرکت در دو ساعت در هفته‌های پایانی بارداری و وجود علائم همراه مانند لکه‌بینی یا درد شکم.
• سونوگرافی: سونوگرافی ابزاری دقیق برای بررسی وضعیت جنین، میزان مایع آمنیوتیک، جریان خون در بند ناف و جفت، فعالیت جنین و ضربان قلب و تنفس جنین است.
• اقدامات ضروری: در صورتی که حرکات جنین کاهش یابد، آرامش خود را حفظ نموده و به پهلوی چپ دراز بکشید، نوشیدنی شیرین بنوشید و حرکات را شمارش کنید. در صورتی که کمتر از 10 حرکت در دو ساعت احساس کردید، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.

سخن پایانی

کم شدن حرکت جنین و یا کاهش تحرکات وی می‌تواند ناشی از تغییرات طبیعی در وضعیت جنین یا نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. در هر صورت، اطلاعات کافی، آگاهی و پیگیری به‌ موقع توسط مادر می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت جنین و پیشگیری از عوارض جدی داشته باشد. در صورتی که متوجه کاهش حرکات شدید، بدون نگرانی و با آرامش، فوراً به پزشک مراجعه کنید تا با انجام بررسی‌های تخصصی، وضعیت جنین ارزیابی شده و در صورت نیاز، درمان مناسب آغاز گردد. همچنین کرم ترک دست و پا جی را نیز ببینید.