مننژیت در کودکان؛ بهترین روش‌‌های درمان

مننژیت در کودکان؛ بهترین روش‌‌های درمان

مننژیت به عنوان یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های عفونی در کودکان در راستای التهاب پرده‌های مغز و نخاع به وجود می‌آید. این بیماری می‌تواند در مدت کوتاهی جان کودک را به خطر اندازد و در صورت عدم درمان مناسب، عوارض مادام‌العمر نظیر کم‌شنوایی، ناتوانی‌های ذهنی، مشکلات حرکتی یا حتی مرگ را به همراه داشته باشد. 

آگاهی از علل، نشانه‌ها و بهترین روش‌های درمان مننژیت در کودکان می‌تواند گام حیاتی در مسیر تشخیص زودهنگام و پیشگیری از پیامدهای شدید این بیماری باشد. در این مقاله از مجله آقای دارو به بررسی همه چیز درباره مننژیت در کودکان خواهیم پرداخت.

مننژیت در کودکان چیست؟

مننژیت به التهاب پرده‌های مغزی یا نخاعی اطلاق می‌شود که در اغلب موارد در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی رخ می‌دهد. این پرده‌ها به عنوان حفاظ فیزیکی و شیمیایی از مغز و نخاع عمل می‌نمایند و هرگونه التهاب یا عفونت در آن‌ها می‌تواند عملکرد کلی سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد. 

شدت بیماری می‌تواند از یک عفونت خفیف با بهبود کامل تا یک وضعیت تهدیدکننده حیات متفاوت باشد. در موارد باکتریایی، درمان فوری و تخصصی ضرورت دارد؛ چرا که در صورت تاخیر، می‌تواند منجر به مرگ یا عوارض غیرقابل بازگشت شود.

بررسی انواع مننژیت در کودکان

مننژیت ویروسی

این نوع از بیماری به طور معمول نسبت به سایرین خفیف‌تر بوده و بسیاری از کودکان با استراحت و درمان حمایتی در منزل بهبود می‌یابند. ویروس‌هایی همچون انتروویروس‌ها، ویروس تبخال (HSV) و ویروس واریسلا زوستر از علل اصلی این نوع مننژیت به شمار می‌رود.

مننژیت باکتریایی

این نوع از مننژیت یکی از خطرناک‌ترین انواع بیماری بوده که می‌تواند در صورت عدم درمان به موقع منجر به شوک، سپسیس و حتی مرگ شود. باکتری‌هایی نظیر استرپتوکوک پنومونیه، نایسریا مننژیتیدیس و هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ b از جمله عوامل اصلی این بیماری هستند. در نوزادان زیر سه ماه، باکتری‌هایی نظیر گروه B استرپتوکوک و اشریشیا کلی نیز از جمله عوامل رایج محسوب می‌شوند.

مننژیت قارچی

گرچه این نوع از این بیماری در کودکان شایع نیست، اما در کودکان با نقص ایمنی شدید می‌تواند رخ دهد. عفونت‌های قارچی می‌توانند بسیار مقاوم و مزمن باشند و نیاز به درمان ضدقارچ طولانی‌مدت دارند.

مننژیت آمیبی

این نوع نادر اما بسیار کشنده است و توسط آمیب‌هایی که در آب‌های گرم رشد می‌کنند ایجاد می‌شود. متاسفانه میزان مرگ و میر ناشی از بروز این نوع مننژیت بالاست.

علل و عوامل خطر مننژیت در کودکان

علت اصلی و مهم بروز مننژیت در کودکان به طور معمول عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی محسوب می‌شوند. باکتری‌های خطرناک می‌توانند از طریق قطرات تنفسی، تماس مستقیم با ترشحات مخاطی یا هنگام زایمان از مادر آلوده به نوزاد منتقل گردند.

 از دیگر عوامل مستعدکننده می‌توان به نقص ایمنی، آسیب‌های جمجمه‌ای، زایمان زودرس، جراحی مغز و ستون فقرات، استفاده از تجهیزات پزشکی خاص، یا زندگی در محیط‌های شلوغ اشاره داشت. کودکانی که در زمان مقرر واکسن‌های لازم را دریافت نکرده‌اند یا دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند نقص سیستم ایمنی هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

علائم و نشانه‌های مننژیت در کودکان

شناخت علائم اولیه مننژیت در کودکان و داشتن اطلاعات کاما درباره این بیماری بسیار حائز اهمیت خواهد بود؛ چرا که تشخیص به موقع نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری از عوارض جدی دارد. علائم رایج عبارتند از:

• تب شدید و ناگهانی
• سردرد شدید و مداوم
• خشکی و سفتی گردن
• کاهش سطح هوشیاری
• حساسیت به نور (فتوفوبیا)
• خواب‌آلودگی یا بی‌قراری شدید
• استفراغ مکرر بدون علت مشخص
• تشنج، گیجی یا رفتارهای غیرعادی
• بی‌اشتهایی و امتناع از شیر خوردن
• برآمدگی غیرطبیعی ملاج در نوزادان
• گریه غیرطبیعی و گوش‌خراش در نوزادان

در صورت مشاهده این علائم، مراجعه فوری به مرکز درمانی ضروری است.

بهترین روش‌های تشخیص مننژیت در کودکان

تشخیص مننژیت شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و معاینات تخصصی است که به پزشک کمک می‌کند علت بیماری را مشخص و نوع درمان را تعیین کند:

• نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی (LP)
• آزمایش کشت خون و مایع نخاعی
• اسمیر گرم و PCR برای شناسایی عامل عفونی
• تصویربرداری مغزی (MRI یا CT)
• آزمایش شمارش سلولی، CRP، و تست‌های التهابی

این آزمایش‌ها به ویژه در تمایز مننژیت ویروسی از باکتریایی نقش حیاتی دارند.

همچنین پینشهاد می‌شود مقاله کمبود کلسیم در کودکان؛ مهم‌ترین علائم را بشناسید را نیز ببینید.

بهترین روش‌های درمان مننژیت در کودکان

• درمان مننژیت باکتریایی

این نوع مننژیت در کودکان به درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌های قوی نیاز خواهد داشت. داروهایی نظیر سفتریاکسون، سفوتاکسیم و وانی‌کومایسین به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند. مدت درمان بسته به نوع باکتری بین 7 تا 21 روز متغیر است. از‌سوی دیگر، گاهی از دگزامتازون برای کاهش التهاب و خطر ناشنوایی استفاده می‌گردد.

• درمان مننژیت قارچی

درمان این نوع در اغلب موارد شامل داروهای ضدقارچ قوی نظیر آمفوتریسین B یا فلوکونازول بوده که به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند. مدت درمان به طور معمول طولانی‌تر از سایر انواع است.

• درمان مننژیت ویروسی

در اکثر موارد این نوع مننژیت نیاز به درمان خاصی ندارد و با مراقبت حمایتی، استراحت کافی، مصرف مایعات و داروهای ضدتب بهبود می‌یابد. در مراحل بسیار شدید از این بیماری، داروی ضدویروس نظیر آسیکلوویر ممکن است تجویز گردد.

• مراقبت‌های حمایتی

پیشگیری از کم‌آبی، کنترل تب، مدیریت تشنج و در صورت نیاز تنفس مکانیکی نیز از جمله اقدامات حمایتی مهم در درمان مننژیت است. همچنین ایزولاسیون موقت بیمار برای جلوگیری از انتقال عفونت به دیگران ضروری خواهد بود.

مهم‌ترین عوارض مننژیت در کودکان کدامند؟

در صورت عدم درمان به موقع، مننژیت می‌تواند عوارض شدیدی نظیر ناشنوایی، مشکلات بینایی، اختلالات یادگیری، تاخیر رشدی، فلج اندام‌ها، صرع و در برخی موارد مرگ به همراه داشته باشد. این عوارض به ویژه در نوع باکتریایی بیماری شایع‌تر است. حتی با درمان درست و مناسب نیز برخی از کودکان ممکن است دچار عوارض بلندمدت شوند.

چگونه از مننژیت در کودکان پیشگیری کنیم؟

مهم‌ترین ر‌وش پیشگیری از مننژیت در کودکان انجام کامل واکسیناسیون است. واکسن‌های هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ b (Hib)، پنوموکوک و مننگوکوک می‌توانند خطر ابتلا به مننژیت را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. 

از سوی دیگر، رعایت بهداشت فردی، شستشوی دست‌ها، عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی، و پرهیز از تماس با افراد بیمار از جمله اقدامات پیشگیرانه موثر محسوب می‌شوند. در مواردی که کودک با فرد مبتلا به مننژیت باکتریایی تماس نزدیک داشته است، تجویز آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه مانند ریفامپین ضروری خواهد بود.

سخن پایانی 

در نهایت، مننژیت در کودکان یک بیماری بسیار خطرناک و تهدیدکننده حیات بوده که نیاز به توجه ویژه و اقدام سریع دارد. تشخیص به موقع و زودهنگام، درمان فوری و مراقبت‌های حمایتی صحیح می‌تواند جان کودک را نجات دهد و از بروز عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری نماید. 

بالا بردن سطح آگاهی والدین و جامعه درباره علائم این بیماری و اهمیت واکسیناسیون کامل، نقش چشمگیری در پیشگیری و کاهش میزان ابتلا به مننژیت ایفا می‌کند. بدون شک پیشگیری همواره بهترین راهکار در برابر این بیماری مهلک خواهد بود. همچنین پیشنهاد می‌شود کرم اتو برنز پریم را نیز ببینید.