تشخیص سریع بیماری سلیاک با این علائم و تست‌ها

تشخیص سریع بیماری سلیاک با این علائم و تست‌ها

بیماری سلیاک که گاهی اوقات به عنوان اسپروی سلیاک یا انتروپاتی حساس به گلوتن نیز شناخته می‌شود، در واقع، یک اختلال خودایمنی مزمن بوده که در افراد دارای اختلالات ژنتیکی شکل می‌گیرد. این بیماری اغلب در زمانی رخ‌ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به پروتئین گلوتن که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود، واکنش نشان می‌دهد. در واقع، این واکنش ایمنی منجر به التهاب و آسیب به پوشش روده کوچک می‌شود. این آسیب که به عنوان آتروفی پرزهای روده شناخته می‌شود، توانایی روده کوچک به منظور جذب مواد مغذی ضروری از غذا را مختل می‌نماید. 

در نهایت، افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است با طیف گسترده‌ای از علائم و عوارض، از جمله سوءتغذیه، مشکلات گوارشی، و سایر مشکلات سلامتی مواجه شوند. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب بیماری سلیاک از طریق یک رژیم غذایی بدون گلوتن، جهت جلوگیری از آسیب‌های طولانی‌مدت و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا ضروری خواهد بود.

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک چیزی فراتر از یک حساسیت ساده غذایی محسوب می‌شود. این عارضه یک اختلال خودایمنی پیچیده به شمار می‌رود که شامل تعامل بین عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمونولوژیکی می‌باشد. هنگامی که افراد مبتلا به بیماری سلیاک گلوتن مصرف می‌کنند، این پروتئین در روده کوچک تجزیه شده و پپتیدهایی را تشکیل می‌دهد که سیستم ایمنی بدن آن‌ها را به عنوان عامل خطرناک شناسایی می‌نماید. 

در نتیجه‌ی این شناسایی، یک واکنش ایمنی تحریک شده که شامل فعال شدن سلول‌های T و تولید آنتی‌بادی‌ها است. این سلول‌ها و آنتی‌بادی‌ها به پوشش روده کوچک حمله می‌کنند، به ویژه به پرزهای روده که ساختارهای انگشت‌مانندی هستند که سطح جذب مواد مغذی را افزایش می‌دهند. با آسیب دیدن پرزها، سطح جذب کاهش می‌یابد و منجر به سوءجذب مواد مغذی می‌شود.

بررسی انواع بیماری سلیاک

بیماری سلیاک می‌تواند به روش‌های مختلفی در افراد مختلف ظاهر شود و علائم آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. به طور سنتی، بیماری سلیاک به عنوان یک بیماری گوارشی در نظر گرفته می‌شد، اما اکنون مشخص شده است که می‌تواند بسیاری از اندام‌ها و سیستم‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد. انواع مختلف بیماری سلیاک عبارتند از:

• بیماری سلیاک کلاسیک

این نوع با علائم گوارشی بارز مانند نفخ، کاهش وزن، اسهال مزمن، درد شکم و سوءجذب همراه خواهد بود.

• بیماری سلیاک غیرکلاسیک

در این نوع، علائم خارج روده‌ای غالب می‌باشند. این علائم می‌توانند شامل کم‌خونی ناشی از خستگی. فقر آهن، درد استخوان و مفاصل، مشکلات پوستی مانند درماتیت هرپتی فرمیس (یک بثور پوستی خارش‌دار و تاول‌دار)، مشکلات عصبی مانند سردرد و نوروپاتی، و مشکلات تولید مثل مانند ناباروری و سقط مکرر باشند.

• بیماری سلیاک بالقوه

 این افراد دارای ژن‌های مرتبط با بیماری سلیاک می‌باشند و ممکن است آنتی‌بادی‌های مرتبط با سلیاک در خونشان وجود داشته باشد، اما هنوز آسیبی به روده کوچک وارد نشده است. این افراد باید به طور منظم تحت نظر باشند؛ چرا که ممکن است در آینده به بیماری سلیاک فعال مبتلا شوند.

•  بیماری سلیاک خاموش

افراد مبتلا به این نوع بیماری سلیاک هیچ علائم ظاهری به خصوصی ندارند، اما آزمایش خون و بیوپسی روده کوچک نشان می‌دهد که آن‌ها به بیماری سلیاک دچار می‌باشند و آسیب به روده کوچک وجود دارد. این افراد همچنان در معرض خطر عوارض طولانی‌مدت بیماری سلیاک هستند و نیاز به درمان دارند.

بیماری سلیاک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص دقیق بیماری سلیاک برای مدیریت مناسب و جلوگیری از عوارض ضروری است. فرآیند تشخیص در اغلب موارد شامل مراحل زیر است:

• ارزیابی بالینی: پزشک در مورد سابقه پزشکی فرد، علائم و نشانه‌های وی سوال می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
• آزمایش خون: آزمایش خون به منظور بررسی آنتی‌بادی‌های خاصی که در افراد مبتلا به سلیاک افزایش می‌یابند، انجام می‌شود. این آنتی‌بادی‌ها عبارتند از: آنتی‌بادی ضد اندومیزیال (EMA)، آنتی‌بادی ضد گلیادین دآمینه‌شده (anti-DGP) و آنتی‌بادی ترانس گلوتامیناز بافتی (tTG).
• آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک جهت بررسی ژن‌های HLA-DQ2 و HLA-DQ8 که با بیماری سلیاک مرتبط هستند، می‌تواند در تشخیص بیماری مفید باشد، به ویژه در مواردی که نتایج آزمایش خون و بیوپسی نامشخص هستند.
• بیوپسی روده کوچک: اگر نتایج آزمایش خون مشکوک باشد، بیوپسی روده کوچک انجام می‌شود. در طی این روش، نمونه‌های کوچکی از بافت روده کوچک برداشته می‌شوند و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا آسیب‌های ناشی از سلیاک مشخص شود. این آسیب‌ها شامل آتروفی پرزها، افزایش تعداد لنفوسیت‌ها در پوشش روده و التهاب است.

شایان به ذکر است که پیش از انجام آزمایش خون یا بیوپسی، فرد باید به طور منظم گلوتن مصرف کند، زیرا حذف گلوتن از رژیم غذایی می‌تواند نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار دهد. به این دوره مصرف گلوتن، چالش گلوتن گفته می‌شود.

 آیا پیشگیری از سلیاک امکان‌پذیر است؟

در حال حاضر هیچ روش دقیقی جهت پیشگیری از بیماری سلیاک وجود ندارد؛ چرا که این بیماری یک اختلال ژنتیکی در افراد محسوب می‌شود . با این وجود، تحقیقات همچنان در حال انجام بوده تا عوامل خطر محیطی که ممکن است در شروع بیماری نقش داشته باشند، شناسایی شوند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه با شیر مادر و معرفی تدریجی گلوتن به رژیم غذایی نوزاد ممکن است خطر ابتلا به سلیاک را کاهش دهد، اما این یافته‌ها هنوز قطعی نیستند.

 همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله همه چیز درباره باکویت و خواص آن را نیز مطالعه نمایید.

راهکارهای درمان بیماری سلیاک

تنها درمان نتیجه بخش برای بیماری سلیاک، رژیم غذایی مادام‌العمر بدون گلوتن خواهد بود. در حقیقت، با حذف گلوتن از رژیم غذایی، روده کوچک فرصت پیدا می‌کند تا بهبود پیدا کرده و علائم بیماری کاهش می‌یابند. این رژیم غذایی باید به طور دقیق و دائمی رعایت شود؛ زیرا حتی مقادیر کمی از گلوتن نیز می‌تواند باعث آسیب به روده کوچک و عود علائم شود. 

رژیم غذایی بدون گلوتن برای مبتلایان به سلیاک

رژیم غذایی بدون گلوتن شامل اجتناب از تمام غذاها و نوشیدنی‌هایی می‌باشد که دارای گندم، جو و چاودار هستند. این بدان معناست که فرد باید برچسب مواد غذایی را به دقت بررسی نماید و از مصرف غذاهای فرآوری شده، نان‌ها، کیک‌ها، پاستاها و کلوچه‌ها خودداری کند. جایگزین‌های بدون گلوتن مانند آرد برنج، آرد سیب‌زمینی، آرد ذرت و آرد سویا در دسترس هستند. مهم است که از آلودگی متقاطع غذاها با گلوتن نیز جلوگیری شود. این بدان معناست که غذاهای بدون گلوتن باید جدا از غذاهای حاوی گلوتن تهیه و نگهداری شوند و از ظروف و وسایل آشپزی جداگانه استفاده شود.

در برخی موارد، ممکن است فرد نیاز به مصرف مکمل‌های غذایی برای جبران کمبود مواد مغذی داشته باشد. این مکمل‌ها ممکن است شامل آهن، کلسیم، ویتامین D، ویتامین B12 و اسید فولیک باشند.

افراد مبتلا به سلیاک باید به طور منظم توسط پزشک متخصص گوارش ویزیت شوند تا وضعیت آن‌ها بررسی شود و از رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن اطمینان حاصل شود. پزشک متخصص ممکن است آزمایش خون و بیوپسی روده کوچک را به صورت دوره‌ای تکرار کند تا بهبود روده کوچک را ارزیابی کند.

سخن پایانی 

بیماری سلیاک یک چالش جدی برای افراد محسوب می‌شود، اما با تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب، افراد مبتلا می‌توانند زندگی سالم و پرباری را تجربه کنند. رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن برای کنترل علائم و جلوگیری از عوارض ضروری خواهد بود. حمایت خانواده، دوستان و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به افراد مبتلا به سلیاک کمک کند تا با این بیماری کنار بیایند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. تحقیقات در زمینه بیماری سلیاک ادامه دارد و امید است که در آینده، درمان‌های جدید و بهتری برای این بیماری ارائه شود.

در صورتی که شما یا کسی که می‌شناسید علائم بیماری سلیاک را دارید، مهم است که با پزشک مشورت کنید تا تشخیص دقیقی دریافت نمایید و درمان مناسب را شروع کنید. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا از عوارض جدی جلوگیری کنید و زندگی سالم و فعالی داشته باشید. همچنین قرص پریفلکس را نیز ببینید.