قند خون پایین یا هیپوگلیسمی؛ علائم هشداردهنده‌ای که نباید نادیده بگیرید

قند خون پایین یا هیپوگلیسمی؛ علائم هشدار دهنده‌ای که نباید نادیده بگیرید

هیپوگلیسمی یا قند خون پایین به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سطح گلوکز خون از میزان طبیعی کمتر می‌شود. گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی برای بدن عمل می‌کند و کاهش آن می‌تواند تأثیرات جدی بر عملکرد بدن داشته باشد. این وضعیت به طور معمول در افرادی که دیابت دارند، به دلیل مصرف بیش از حد داروهای کاهنده قند خون یا عدم مصرف کافی غذا، رخ می‌دهد. در واقع، هیپوگلیسمی می‌تواند به عنوان یک علامت هشدار دهنده از عدم تعادل در کنترل قند خون در نظر گرفته شود و نیاز به توجه فوری دارد.

قند خون پایین یا هیپوگلیسمی چیست؟

میزان طبیعی قند خون در افراد سالم و غیر دیابتی معمولاً بین 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر قرار دارد. برای افرادی که به دیابت مبتلا هستند، این محدوده می‌تواند بین 70 تا 130 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. زمانی که سطح گلوکز خون به زیر 60 تا 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر کاهش یابد، فرد ممکن است علائم افت قند خون یا هیپوگلیسمی را تجربه نماید. افرادی که به قند خون پایین دچار هستند، ممکن است بیشتر در معرض بروز این علائم قرار گیرند.

همچنین، در میان افرادی که دیابت دارند، به ویژه کسانی که انسولین مصرف می‌کنند، وقوع قند خون پایین نسبتاً شایع است. با این حال، لازم به ذکر است که حتی افرادی که به دیابت مبتلا نیستند نیز ممکن است هیپوگلیسمی را تجربه کنند. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله ناشتایی طولانی، فعالیت بدنی شدید یا مصرف داروهای خاص ایجاد شود.

بررسی علل قندخون پایین

افت قند خون می‌تواند ناشی از عوامل متنوعی باشد و تنها به دیابت محدود نمی‌شود. در ادامه به بررسی برخی از این عوامل می‌پردازیم.

• دیابت

افرادی که به طور مداوم با قند خون پایین مواجه هستند، ممکن است بیشتر در معرض علائم افت قند خون قرار گیرند. در میان مبتلایان به دیابت، به ویژه کسانی که انسولین تزریق می‌کنند، هیپوگلیسمی یک مشکل نسبتا رایج است. با این حال، لازم به ذکر است که حتی افرادی که به دیابت مبتلا نیستند نیز ممکن است این وضعیت را تجربه کنند.

• دیابت بارداری

بارداری تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی زیادی را به همراه دارد. در 20 هفته اول بارداری، سطح گلوکز خون ممکن است کاهش یابد. بنابراین، دوز انسولین مصرفی باید به دقت تنظیم شود تا از بروز هیپوگلیسمی جلوگیری شود. در این شرایط، مشاوره با پزشک برای تنظیم دوز انسولین بسیار ضروری است.

• بارداری و افت قند خون

افت قند خون در دوران بارداری می‌تواند برای بسیاری از مادران اتفاق بیفتد. در صورتی که این وضعیت به ندرت رخ دهد، معمولاً جای نگرانی نیست. اما اگر افت قند خون مکرر باشد، بررسی‌های لازم برای تشخیص دیابت بارداری توصیه می‌شود.

• غیردیابت

علاوه بر دیابت، عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر به افت قند خون شوند. اختلالات هورمونی مانند مشکلات غدد آدرنال و هیپوفیز، بیماری‌های کلیوی و کبدی، تشنج ناشی از صرع و همچنین شرایطی مانند ورزش شدید یا گرسنگی طولانی مدت از جمله این عوامل هستند.

• دارو

در افراد مبتلا به دیابت، مصرف داروهای کاهنده قند خون، چه به صورت خوراکی و چه تزریقی (انسولین)، می‌تواند منجر به افزایش سطح انسولین و در نتیجه افت قند خون شود. از سوی دیگر، برخی داروهای دیگر نیز می‌توانند هیپوگلیسمی را به ویژه در کودکان یا افراد مبتلا به نارسایی کلیه ایجاد کنند. به عنوان مثال، دارویی به نام کینین که برای درمان مالاریا استفاده می‌شود، می‌تواند این عارضه را به همراه داشته باشد.

• الکل

مصرف زیاد الکل می‌تواند به ویژه در افراد دیابتی منجر به افت قند خون شود. اگر شما انسولین تزریق می‌کنید، الکل می‌تواند به شدت قند خون شما را کاهش دهد. این ماده با تأثیر بر عملکرد کبد، مکانیسم‌های کنترل قند خون را مختل می‌کند. بنابراین، اگر دیابت دارید و الکل مصرف می‌کنید، باید بسیار مراقب باشید؛ چرا که افت شدید قند خون می‌تواند به از دست دادن هوشیاری منجر شود.

در نهایت، توجه به علائم و نشانه‌های افت قند خون و مشاوره با پزشک در صورت بروز مکرر این وضعیت، می‌تواند به حفظ سلامتی شما کمک کند.

مهم‌ترین علائم قند خون پایین یا هیپوگلیسمی

علائم هیپوگلیسمی می‌تواند شامل احساس ضعف یا گرسنگی، تپش قلب، سرگیجه، لرزش عضلانی، رنگ‌پریدگی، عرق سرد، گیجی و خواب‌آلودگی باشد. اگر به این علائم توجه نشود و وضعیت ادامه یابد، ممکن است به عوارض جدی‌تری مانند بیهوشی، تشنج و حتی مرگ منجر شود.

در برخی موارد، فردی که دچار افت قند خون شده، به دلیل کاهش شدید گلوکز در جریان خون، دچار اختلالات عصبی و تغییرات رفتاری می‌شود. این تغییرات می‌تواند به حدی باشد که فرد نتواند بر رفتارهای خود کنترل داشته باشد. نحوه واکنش هر شخص در شرایط هیپوگلیسمی ممکن است با توجه به محیط، شرایط و رفتار اطرافیان متفاوت باشد.

همچنین مقاله برای کنترل فشار خون پایین چه بخوریم؟ معرفی بهترین مواد غذایی را نیز مطالعه نمایید.

در چنین موقعیت‌هایی، حفظ آرامش از سوی اطرافیان بسیار مهم است. آرامش می‌تواند به فرد کمک کند تا بهتر با وضعیت خود کنار بیاید و در صورت نیاز، اقدامات لازم برای درمان هیپوگلیسمی انجام شود. اطرافیان باید به سرعت اقدام کنند و در صورت امکان، قند یا مواد غذایی حاوی قند را به فرد ارائه دهند تا سطح قند خون او به حالت طبیعی بازگردد.

به طور کلی، آگاهی از علائم و نشانه‌های هیپوگلیسمی و نحوه برخورد با آن، می‌تواند به نجات جان فرد کمک کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری نماید.

نکات کلیدی در پیشگیری قند خون پایین 

جهت مدیریت بهتر قند خون و جلوگیری از افت آن، رعایت چند نکته مهم می‌تواند بسیار مؤثر باشد:

• افزایش دفعات آزمایش قند خون: سعی کنید تعداد دفعاتی که قند خون خود را در طول روز اندازه‌گیری می‌کنید، افزایش دهید و این کار را در زمان‌های مختلف انجام دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا الگوهای قند خون خود را بهتر شناسایی کنید و در صورت بروز تغییرات، سریع‌تر واکنش نشان دهید.
• اندازه‌گیری قند خون قبل از رانندگی: قبل از شروع به رانندگی، حتماً قند خون خود را بررسی کنید. اگر سطح قند خون شما کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بهتر است غذایی مصرف کنید و پس از 15 دقیقه دوباره قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر قند خون شما بهبود نیافته و همچنان کاهش می‌یابد، مجدداً غذایی مصرف کنید و قبل از رانندگی، قند خون خود را دوباره آزمایش کنید.
• آموزش به اطرافیان: درباره خطرات افت قند خون با افرادی که به طور روزانه با آن‌ها در ارتباط هستید، مانند همکاران و دوستان، صحبت کنید. آموزش دهید که در مواقع اضطراری چگونه می‌توانند به شما کمک کنند و چه اقداماتی باید انجام دهند.
• همراه داشتن کارت شناسایی دیابتی: همیشه کارت شناسایی دیابتی خود را به همراه داشته باشید. این کارت می‌تواند در مواقع اضطراری به دیگران کمک کند تا درک کنند که شما به دیابت مبتلا هستید و نیاز به مراقبت ویژه دارید.
• مشاوره با پزشک: در مورد هیپوگلیسمی و علائم آن با پزشک خود مشورت کنید. تلاش کنید تا الگوی مناسبی برای شناسایی علائم خفیف افت قند خون پیدا کنید تا بتوانید سریع‌تر به آن‌ها واکنش نشان دهید.
• دریافت نسخه آمپول گلوکاگون: از پزشک خود بخواهید که برای شما نسخه‌ای از آمپول گلوکاگون تهیه کند. همچنین اطمینان حاصل کنید که افرادی که به طور مرتب با شما در ارتباط هستند، مانند دوستان، اعضای خانواده و آشنایان، نحوه تزریق آن را یاد بگیرند تا در مواقع ضروری بتوانند به شما کمک کنند.

با رعایت این نکات، می‌توانید به بهبود مدیریت قند خون خود کمک کنید و از بروز مشکلات ناشی از هیپوگلیسمی جلوگیری نمایید.

چه زمانی برای قند خون پایین یا هیپوگلیسمی به دکتر مراجعه کنیم؟

بر اساس جدیدترین شواهد پزشکی، در صورتی که علائم هیپوگلیسمی را تجربه می‌کنید، ضروری است که به پزشک مراجعه کنید. در ادامه، فهرستی از علائمی که ممکن است نشان‌دهنده افت قند خون باشند، ارائه شده است:

• فشار خون پایین
• احساس گرسنگی شدید
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• گرفتگی عضلات در دست‌ها یا پاها
• سردی یا رنگ‌پریدگی دست‌ها و پاها
• کاهش دید و تاری دید، مشکلات بینایی
• مشکلات در گفتار و تلفظ صحیح کلمات
• احساس تهوع، استفراغ یا درد در ناحیه شکم
• تعریق زیاد، لرزش و رعشه یا احساس سرگیجه
• خستگی شدید، ضعف عمومی و خواب‌آلودگی مفرط
• گیجی، دشواری در تمرکز و مشکلات در اتخاذ تصمیم
• عصبی شدن، احساس عصبانیت، اضطراب یا ترس بدون دلیل مشخص

شناسایی این علائم و اقدام به موقع می‌تواند به جلوگیری از بروز عوارض جدی ناشی از هیپوگلیسمی کمک کند. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

سخن پایانی

هیپوگلیسمی که به عنوان افت قند خون نیز شناخته می‌شود، یکی از مشکلات رایج و جدی است که بیماران دیابتی با آن مواجه هستند. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح گلوکز خون به میزان غیرطبیعی پایین می‌آید. گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی برای سلول‌های بدن، به ویژه سلول‌های مغزی، اهمیت زیادی دارد. از این رو، کاهش سطح قند خون می‌تواند تأثیرات منفی و قابل توجهی بر عملکرد بدن و به ویژه عملکرد مغز داشته باشد.

در شرایط هیپوگلیسمی، بیماران ممکن است علائمی مانند تعریق، لرزش،سرگیجه و در موارد شدیدتر، گیجی یا از دست دادن هوشیاری را تجربه کنند. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله مصرف بیش از حد داروهای دیابت، عدم مصرف کافی غذا، یا فعالیت بدنی شدید. بنابراین، مدیریت صحیح قند خون و آگاهی از علائم هیپوگلیسمی برای بیماران دیابتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.