همه چیز درباره اختلال دو قطبی در کودکان

همه چیز درباره اختلال دو قطبی در کودکان 

دوران کودکی مرحله‌ای بسیار حساس در رشد و تکامل انسان محسوب می‌شود. در این دوره، شکل‌گیری شخصیت، مهارت‌های اجتماعی، و ظرفیت‌های ذهنی آغاز خواهد شد.اما برخی از اختلالات روان‌شناختی نیز می‌توانند این مسیر را با چالش‌های جدی مواجه نمایند. یکی از این اختلالات، اختلال دو قطبی در کودکان  است؛ بیماری‌ای پیچیده و اثرگذار که در صورتی که دوران کودکی آغاز شود، می‌تواند مسیر زندگی فرد را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد.

اختلال دو قطبی در کودکان، نه‌تنها وجود دارد بلکه در مواردی بسیار شدیدتر از بزرگ‌سالان پدیدار می‌شود. در این مقاله از آقای دارو، تلاش داریم به‌طور جامع به این موضوع بپردازیم؛ از هوه نکات درباره اختلال دو قطبی در کودکان و انواع آن گرفته تا راه‌های پیشگیری، درمان و توصیه‌های عملی برای والدین و مربیان.

اختلال دو قطبی در کودکان  چیست؟

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روانی مزمن به شمار می‌رود که با نوسانات شدید خلقی همراه خواهد بود. این نوسانات در اغلب مواذد بین دو قطب متضاد یعنی شیدایی (مانیا) و افسردگی شدید در نوسان‌اند. در کودکان، این تغییرات خلقی می‌تواند بسیار سریع‌تر و شدیدتر از بزرگ‌سالان اتفاق بیفتد.

به عنوان مثال، یک کودک ممکن است صبح با انرژی بالا و رفتارهای پرخطر از خواب بیدار شود، اما عصر همان روز در خود فرو رفته، ناراحت و بی‌انرژی باشد. چنین تغییرات سریعی اگر به‌صورت مکرر و مزمن اتفاق بیفتد، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال دوقطبی باشد.

تفاوت عمده‌ای که اختلال دوقطبی کودکان با بالغین دارد، در نوع بروز و شدت علائم است. کودکان ممکن است در دوره‌های شیدایی نه فقط پرانرژی، بلکه بسیار تحریک‌پذیر، پرخاشگر و بی‌قرار شوند. در مقابل، در دوره‌های افسردگی دچار گریه‌های مداوم، گوشه‌گیری، احساس بی‌ارزشی و حتی افکار خودکشی می‌شوند.

آشنایی با انواع اختلال دوقطبی در کودکان

اختلال دو قطبی در کودکان نیز مانند بسیاری از اختلالات روانی، دارای انواع گوناگونی است که شدت، فرکانس و نحوه بروز علائم را تعیین می‌کند. در کودکان، سه نوع اصلی زیر شایع‌تر است:

•  اختلال دوقطبی نوع I

در این نوع، کودک حداقل یک دوره کامل شیدایی را تجربه می‌کند که در اغلب موارد بیش از یک هفته طول می‌کشد و ممکن است با دوره‌های افسردگی شدید همراه باشد. این نوع از اختلال دو قطبی در کودکان به طور معمول شدیدترین شکل اختلال دوقطبی محسوب می‌شود.

• اختلال دوقطبی نوع II

در این نوع اختلال دو قطبی در کودکان ، کودک دوره‌های افسردگی شدید را تجربه می‌کند که با دوره‌های هیپومانیا (نوع خفیف‌تری از شیدایی) همراه است. در هیپومانیا، کودک ممکن است خوشحال و پرانرژی باشد اما این حالات به‌اندازه‌ای نیست که منجر به بروز اختلال جدی در عملکرد روزمره او شوند.

• اختلال سیکلوتایمیک (Cyclothymia)

این نوع اختلال، شکل خفیف‌تر و مزمن‌تری از اختلال دوقطبی است. در این حالت، کودک دچار نوسانات خلقی مداوم اما با شدت کمتر می‌شود. سیکلوتایمیا اغلب سال‌ها ادامه دارد و ممکن است به دوقطبی نوع I یا II تبدیل شود.

مهم‌ترین علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی در کودکان

علائم اختلال دوقطبی در کودکان متنوع‌اند و بسته به نوع اختلال، سن کودک و شرایط محیطی می‌توانند متفاوت باشند. در ادامه، علائم به دو بخش تقسیم شده‌اند:

علائم در دوره شیدایی

• اعتماد به نفس بیش از حد
• پرحرفی و قطع صحبت دیگران
• فعالیت شدید و غیرقابل کنترل
• خواب کمتر بدون احساس خستگی
• رفتارهای خطرناک مانند فرار از خانه، خرج کردن بی‌رویه یا پرخاشگری شدید

علائم در دوره افسردگی

• خستگی مزمن
• تغییرات در اشتها و وزن
• احساس غمگینی عمیق و مداوم
• احساس گناه، بی‌ارزشی یا افکار مرگ و خودکشی
• کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند

در بسیاری از موارد، علائم شیدایی و افسردگی به‌سرعت جایگزین هم می‌شوند که به آن چرخه سریع گفته می‌شود.

علل و عوامل خطر اختلال دو قطبی در کودکان 

علت دقیق ابتلا به اختلال دو قطبی در کودکان هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات حاکی از آن است که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند.

• عوامل ژنتیکی: کودکانی که والدین یا بستگان درجه یک آن‌ها به اختلال دوقطبی مبتلا هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا دارند.
• تغییرات شیمیایی مغز: عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین می‌تواند در بروز علائم نقش داشته باشد.
• رویدادهای استرس‌زا: طلاق، مرگ یکی از عزیزان، سوءاستفاده جسمی یا روانی و جابجایی‌های مکرر ممکن است عامل محرک بروز اختلال باشند.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله علائم هشداردهنده سوء تغذیه کودکان که والدین نباید نادیده بگیرند را نیز مطالعه نمایید.

روش‌های تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان

تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان بسیار حساس و دشوار می‌باشد؛ چرا که علائم آن ممکن است با اختلالاتی مانند ADHD یا اختلال سلوک شباهت بالایی داشته باشد. پزشک روان‌پزشک کودک پس از انجام مصاحبه‌های گسترده با کودک، والدین و گاهی معلمان و همچنین ارزیابی رفتار کودک در محیط‌های مختلف، اقدام به تشخیص نهایی می‌کند.

از سوی دیگر، ممکن است از ابزارهایی مانند چک‌لیست‌های روان‌پزشکی یا تست‌های روان‌سنجی برای کمک به تشخیص دقیق استفاده شود.

راه‌های درمانی اختلال دو قطبی در کودکان 

درمان اختلال دوقطبی در کودکان باید چندبعدی، تخصصی و طولانی‌مدت باشد. روش‌های درمان شامل موارد زیر است:

دارودرمانی

داروهای تثبیت‌کننده خلق مانند لیتیوم، داروهای ضدتشنج، داروهای ضدروان‌پریشی یا در موارد خاص داروهای ضدافسردگی توسط پزشک تجویز می‌شوند. این داروها به کاهش شدت نوسانات خلقی کمک می‌نمایند، اما نیاز به پایش مداوم دارند.

روان‌درمانی

رویکردهایی نظیر «درمان شناختی-رفتاری (CBT)» و «درمان خانواده‌محور» کمک می‌کنند کودک بتواند هیجانات خود را بهتر شناسایی نماید و با چالش‌های زندگی کنار بیاید. آموزش به والدین و شرکت آن‌ها در جلسات درمانی نیز بسیار حائز اهمیت است.

با اطلاع‌رسانی به معلمان و فراهم آوردن محیطی حمایتی، می‌توان بسیاری از چالش‌های رفتاری کودک را در محیط آموزشی تا حدودی کنترل نمود.

پیشگیری و مدیریت اختلال دو قطبی در کودکان 

در هر صورت هنوز راه مشخصی برای پیشگیری قطعی از اختلال دوقطبی یافت نشده است، اما می‌توان از طریق اقدامات زیر، احتمال شدت گرفتن بیماری را کاهش داد:

• کاهش استرس در محیط خانوادگی
• تنظیم خواب، تغذیه و فعالیت‌های کودک
• پرهیز از مصرف خودسرانه داروهای اعصاب
• شرکت در جلسات گروه‌های حمایتی برای والدین
• شناسایی زودهنگام علائم و مراجعه سریع به متخصص

سخن پایانی

در آخر. اختلال دوقطبی در کودکان یک بیماری جدی اما قابل کنترل است. شناخت دقیق، برخورد آگاهانه، و مراجعه به موقع به متخصص می‌تواند کیفیت زندگی این کودکان را تا حد زیادی بهبود بخشد. مهم‌ترین نقش را در این مسیر، والدین، مربیان و تیم درمانی ایفا می‌کنند. کودکانی که در محیطی با درک بالا و حمایت مستمر رشد می‌کنند، این توانایی را خواهند داشت که علی‌رغم ابتلا به اختلال دوقطبی، مسیر زندگی‌شان را به سوی موفقیت و رشد هدایت کنند. همچنین روغن تقویت کننده نوپریت را نیز ببینید.