درمان تنگی نفس با جدیدترین روش‌ها

درمان تنگی نفس

تنگی نفس، احساسی ناخوشایند و گاهی وحشت‌آور بوده که در آن فرد حس می‌کند نمی‌تواند نفس بکشد یا هوای کافی به ریه‌هایش برسد. این حالت ممکن است در هر سنی و در هر موقعیتی رخ دهد؛ چه در میانه‌ی روز در محل کار باشید، چه نیمه‌شب در خواب، یا هنگام ورزش. اما آیا واقعاً می‌دانید در صورت بروز تنگی نفس چه کاری باید انجام داد؟ 

در این مقاله از مجله آقای دارو تمام اقداماتی که باید در لحظه انجام دهید و همچنین روش‌ها و راهکارهای درمان تنگی نفس را  توضیح خواهیم داد و همچنین زمان‌هایی را که مراجعه به پزشک ضروری است، می‌گوییم.

تنگی نفس چیست؟ 

تنگی نفس که در پزشکی با واژه‌ی دیس‌پنه شناخته می‌شود، حالتی است که در آن فرد دچار دشواری در تنفس شده یا احساس می‌کند تنفس او ناکافی است. این حالت ممکن است به شکل‌های مختلفی بروز پیدا نماید؛ بعضی افراد آن را به صورت فشردگی در قفسه‌ی سینه تجربه می‌کنند، بعضی دیگر احساس خفگی می‌کنند و برخی نیز نفس‌نفس زدن یا عدم توانایی در گرفتن یک نفس عمیق را گزارش می‌دهند.

در حقیقت، تنگی نفس یک علامت است، نه یک بیماری. به عبارت دیگر، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌ها یا شرایط مختلف جسمی یا روانی محسوب شود.

علائم تنگی نفس چگونه ظاهر می‌شود؟

بسته به دلیل تنگی نفس، علائم آن می‌توانند متنوع باشند. برخی از علائم رایج عبارت‌اند از:

• تنفس سریع و سطحی
• اضطراب یا ترس از خفگی
• تعریق زیاد بدون دلیل واضح
• ناتوانی در ادامه‌ی صحبت کردن
• احساس گیجی، سبکی سر یا حتی غش

 در برخی موارد، افراد ممکن است تنگی نفس را همراه با صدای خس‌خس، سرفه یا کبودی لب‌ها تجربه نمایند. داشتن اطلاعات کافی و دانستن این نشانه‌ها به شما کمک می‌کند تا جدی بودن شرایط را بهتر بسنجید.

چه عواملی باعث تنگی نفس می‌شوند؟

دلایل ریوی (مشکلات تنفسی)

از شایع‌ترین دلایل تنگی نفس، مشکلات ریوی هستند. بیماری‌هایی مانند آسم، برونشیت مزمن، آمفیزم، ذات‌الریه و اخیراً کووید19 همگی می‌توانند منجر به بروز اختلال در اکسیژن‌رسانی به بدن شوند.

در این شرایط، ریه‌ها یا راه‌های هوایی دچار انسداد یا التهاب می‌شوند و اجازه نمی‌دهند اکسیژن به‌خوبی وارد بدن شود.

دلایل قلبی (مشکلات گردش خون)

در صورتی که قلب به‌درستی نتواند خون غنی از اکسیژن را به تمام بدن پمپاژ کند، بدن سریعاً با احساس خستگی و تنگی نفس واکنش نشان می‌دهد. بیماری‌های دریچه‌ای، نارسایی قلبی و سکته‌های قلبی از جمله عوامل تأثیرگذار در این زمینه‌اند.

اضطراب، استرس و حملات پانیک

در دنیای امروزی، استرس و اضطراب نقش چشمگیری در مشکلات جسمی دارند. یکی از شایع‌ترین پیامدهای اضطراب، تنگی نفس روان‌تنی است. در این شرایط، فرد از نظر فیزیکی سالم است اما فشار روانی باعث اختلال در تنفس می‌شود.

عوامل دیگر

• کم‌خونی شدید
• آلرژی‌های فصلی
• مصرف برخی داروها یا مواد محرک
• مسمومیت یا قرارگیری در محیط‌های آلوده

در صورت بروز تنگی نفس چه کنیم؟

در صورتی که دچار تنگی نفس شدید، اولین و مهم‌ترین اقدام، حفظ آرامش است. در ادامه، مراحل دقیق اقدامات فوری را به صورت مرحله‌به‌مرحله را برای شما خواهیم گفت:

بلافاصله از حالت ایستاده یا درازکش خارج شوید

نشستن یا قرار گرفتن در وضعیت مناسب می‌تواند به آزاد شدن قفسه سینه و بهبود تنفس کمک بسزایی نماید. بهتر است به حالت نیمه‌نشسته یا خم‌شده به جلو قرار بگیرید.

تمرکز بر تنفس کنترل‌شده

به‌جای نفس‌های سریع و سطحی، روی تنفس عمیق و آهسته تمرکز نماید. این تکنیک موثر را انجام دهید:

• دم از بینی به‌مدت 4 ثانیه
• نگه‌داشتن نفس به‌مدت 2 ثانیه
• بازدم آرام از دهان به‌مدت 6 ثانیه

این تکنیک تنفس را عمیق‌تر و کارآمدتر می‌کند و اضطراب را نیز کاهش می‌دهد.

از محیط‌های آلوده یا پرتنش دور شوید

در صورتی که در محیطی با دود، گرمای زیاد، بوهای تند یا شلوغی هستید، سریعا خود را به محیطی آرام و با تهویه مناسب منتقل نمایید. برخی از تنگی نفس‌ها ممکن است ناشی از عوامل محیطی یا تحریک‌کننده‌ها باشند.

مصرف داروهای تجویزی 

اگر پزشک برای شما اسپری تنفسی یا داروی خاصی تجویز نموده است، در این لحظه می‌توانید از آن طبق دستور استفاده نمایید. در غیر این صورت، از خوددرمانی پرهیز کنید.

چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنیم؟

برخی موارد از تنگی نفس، نیازمند بررسی فوری پزشکی هستند. در صورتی که یکی از علائم زیر را مشاهده کردید، باید بدون تاخیر به اورژانس مراجعه کنید:

• کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها
• کاهش سطح هوشیاری
• ناتوانی در صحبت کردن
• سرفه‌های خونی یا شدید
• صدای خس‌خس بلند هنگام تنفس
• احساس درد شدید یا فشردگی در قفسه سینه

بهترین‌ روش‌های درمان تنگی نفس

راهکارهای خانگی درمان تنگی نفس

• کنترل وزن و تغذیه مناسب

کم کردن وزن می‌تواند فشار بر روی ریه‌ها و قلب را نیز کم کند.

• ترک سیگار و اجتناب از هوای آلوده

مهم‌ترین قدم برای جلوگیری و درمان تنگی نفس مزمن.

• ورزش‌های ملایم هوازی مثل پیاده‌روی یا شنا

این روش‌ها به بهبود ظرفیت ریه‌ها کمک می‌کنند (البته با مشورت پزشک).

• استفاده از مرطوب‌کننده هوا در خانه

به منظور جلوگیری از خشکی مجاری تنفسی و تشدید علائم.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله با این راهکارها سکته قلبی را شکست دهید را نیز مطالعه نمایید.

روش‌های تخصصی

• استفاده از داروهای استنشاقی نوین (LAMA و LABA)

مثل تیوتروپیوم یا فورموترول که با باز کردن راه‌های هوایی، تنفس را تسهیل می‌کنند.

• داروهای بیولوژیک برای آلرژی یا آسم شدید

مثل اومالیزومب (Xolair) و دوپیلومب (Dupixent) ویژه برای بیماران مقاوم به درمان‌های معمول.

• تکنولوژی‌ تهویه غیرتهاجمی (NIV)

استفاده از دستگاه BiPAP یا CPAP برای بیماران مبتلا به COPD یا همچنین مبتلا به نارسایی قلبی.

• برونکوسکوپی درمانی با تکنولوژی نوین

حذف انسداد یا ترشحات ریه با کمک ابزار کم‌تهاجمی و کمک به باز شدن راه‌های هوایی.

• اکسیژن درمانی هوشمند با دستگاه‌های پرتابل

دستگاه‌های جدید اکسیژن‌ساز که با بررسی و آزمایش سطح اکسیژن، میزان اکسیژن را خودکار تنظیم می‌نمایند.

روش‌های طبیعی و مکمل

• تمرینات تنفسی به‌روش Buteyko و Pranayama

کمک به تقویت عملکرد ریه‌ها و کاهش اضطراب تنفسی.

• مصرف مکمل‌های ضدالتهاب طبیعی

مانند زنجبیل، امگا 3 و زردچوبه که به کاهش التهاب ریه کمک بسزایی می‌کنند.

• یوگا و مدیتیشن برای کنترل اضطراب

موثر برای افرادی که تنگی نفس ناشی از استرس یا حملات پانیک دارند.

• طب سوزنی و درمان‌های جایگزین

برخی مطالعات حاکی از آن است که طب سوزنی می‌تواند در بیماران مبتلا به COPD مفید باشد.

درمان تنگی نفس در کودکان و سالمندان

کودکان و افراد مسن به دلیل وضعیت فیزیکی خاص خود، بیشتر در معرض خطر هستند. در کودکان ممکن است تنگی نفس با گریه‌های ممتد، خس‌خس یا ناتوانی در شیر خوردن همراه باشد.

در سالمندان، بیماری‌های زمینه‌ای نظیر آسم، نارسایی قلبی یا COPD ممکن است منجر بخ بروز حملات شدید شود.

بهترین واکنش

• آرام‌سازی فضا
• بالا نگه‌داشتن بدن
• تماس سریع با اورژانس

 تنگی نفس ناشی از اضطراب را چطور تشخیص دهیم؟

تشخیص تنگی نفس اضطرابی از تنگی نفس جسمی گاهی دشوار است، اما چند نکته کمک می‌کند:

• با آرام‌سازی و تمرکز بهبود پیدا می‌کند
• همراه با تپش قلب، تعریق و احساس خفگی است
• در اغلب موارد در زمان استرس یا در جمع‌ها رخ می‌دهد

تست‌ها و روش‌های تشخیص تنگی نفس توسط پزشک

پزشک ممکن است برای یافتن علت تنگی نفس، چند تست تجویز کند:

• نوار قلب (ECG): بررسی عملکرد قلب
• اسپیرومتری: اندازه‌گیری ظرفیت تنفسی
• عکس قفسه سینه یا سی‌تی‌اسکن: بررسی ساختار ریه
• آزمایش خون: بررسی کم‌خونی یا عفونت‌ها
• تست ورزش: بررسی عملکرد تنفس هنگام تحرک

آیا ورزش کردن مفید است یا خطرناک؟

در زمان بروز تنگی نفس، ورزش کردم ممنوع است. اما در طولانی‌مدت، تمرینات تنفسی و ورزش سبک نظیر یوگا، پیاده‌روی یا شنا می‌تواند عملکرد ریه‌ها و سیستم گردش خون را بهبود بخشد. پیشنهاد می‌شود روزانه 20 تا 30 دقیقه پیاده‌روی آرام در هوای تمیز انجام دهید.

تغذیه مناسب برای پیشگیری از تنگی نفس

رژیم غذایی ضدالتهاب با تمرکز بر مواد طبیعی و کم‌چرب می‌تواند التهاب ریه را کاهش داده و به بهبود تنفس کمک کند.

غذاهای مفید:

• مغزها و دانه‌های خام
• سبزیجات سبز و تازه
• ماهی‌های چرب مانند سالمون
• میوه‌های غنی از ویتامین C
• دمنوش‌های گیاهی مثل زنجبیل و بابونه

سخن پایانی 

تنگی نفس ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما دانستن اینکه چگونه باید با آن مواجه شد و شناخت راهکارهای درمان تنگی نفس نقش بسیار مهمی در سلامت شما دارد. در این مقاله گفتیم که حفظ آرامش، تنظیم تنفس، دور شدن از محیط‌های آلوده و در موارد لازم مراجعه به پزشک، از اصلی‌ترین اقداماتی هستند که می‌توان در مواجهه با تنگی نفس انجام داد و تنها به راهکارهای طبیعی پرداختیم و هیچ نوع دارویی برای تنگی نفس معرفی نکردیم. همچنین قرص آترومد بی را نیز ببینید.

سوالات پرتکرار درباره تنگی نفس

 آیا تنگی نفس همیشه خطرناک است؟

خیر. بسیاری از موارد تنگی نفس ناشی از عوامل موقتی مانند استرس، فعالیت زیاد یا آلرژی هستند. اما در صورتی که تکرار شود یا همراه علائم شدید باشد، بررسی پزشکی لازم است.

 آیا می‌توان تنگی نفس را در خانه درمان کرد؟

در موارد خفیف بله؛ با استراحت، تمرین تنفس، هوای تازه  و نوشیدن آب کافی. ولی در موارد متوسط یا شدید باید به پزشک مراجعه نمود.