خار پاشنه دقیقا چیست و چگونه درمان می‌شود؟ راهنمای کامل برای رهایی از درد پاشنه

خار پاشنه دقیقا چیست و چگونه درمان می‌شود؟ 

درد پاشنه یکی از مشکلات شایعی محسوب می‌شود که بسیاری از افراد در سنین مختلف، به‌ویژه در سنین میانسالی و سالمندی، آن را تجربه می‌کنند. یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین علل بروز این درد، خار پاشنه پا یا خار زیرین است. در حقیقت، خار پاشنه یک زائده استخوانی کوچک اما دردناک است که در قسمت زیرین یا پشتی استخوان پاشنه به‌وجود می‌آید و در صورتی که به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند منجر به محدودیت در حرکت و اختلال در فعالیت‌های روزمره شود.

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه نوعی زائده استخوانی کوچک بوده که در نتیجه تجمع کلسیم در زیر استخوان پاشنه (کالکانئوس) و در اغلب موارد در محل اتصال فاسیای پلانتار (رباط کف‌پایی) به پاشنه شکل می‌گیرد. این زائده ممکن است طولی در حدود 1 تا 1.5 سانتی‌متر داشته باشد، اما با وجود اندازه کوچک، می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند؛ به‌ویژه زمانی که فرد بعد از استراحت، برای نخستین بار در روز روی پای خود می‌ایستد.

خار پاشنه به‌طور معمول در راستای کشیدگی طولانی‌مدت فاسیای پلانتار و فشار مکرر روی پاشنه ایجاد می‌گر‌‌دد. برخلاف تصور رایج، این زائده استخوانی ممکن است تنها یکی از علل درد پاشنه باشد و در برخی موارد افراد دچار درد ناشی از التهاب فاسیای پلانتار هستند بدون آنکه واقعاً خار پاشنه داشته باشند.

آشنایی با انواع خار پاشنه

خار پاشنه بر اساس محل شکل‌گیری، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

 خار پاشنه تحتانی

این نوع خار، رایج‌ترین نوع است که در قسمت زیرین استخوان پاشنه و در محل اتصال فاسیای پلانتار به استخوان ایجاد می‌شود. این نوع به طور معمول با التهاب فاسیای پلانتار همراه بوده و منجر به درد شدیدی در کف پا، به‌ویژه در ابتدای صبح می‌شود.

 خار پاشنه خلفی

این نوع خار پاشنه کمتر شایع بوده و در ناحیه پشتی پاشنه، یعنی محل اتصال تاندون آشیل به استخوان پاشنه ایجاد می‌شود. این نوع خار اغلب با درد پشت پاشنه همراه است و در ورزشکاران و افرادی که از کفش‌های نامناسب استفاده می‌کنند بیشتر دیده می‌شود.

علل و عوامل بروز خار پاشنه

خار پاشنه اغلب نتیجه فشار مزمن بر بافت‌های اطراف پاشنه است. مهم‌ترین دلایل و عوامل زمینه‌ساز آن عبارت‌اند از:

• چاقی و اضافه‌وزن: افزایش وزن، فشار زیادی را به ساختار کف پا وارد می‌کند و احتمال بروز خار پاشنه را بالا می‌برد.
• فشار مکرر بر پاشنه: دویدن، پیاده‌روی‌های طولانی، پریدن مداوم، ایستادن‌های طولانی‌مدت بر سطوح سخت و فعالیت‌های ورزشی شدید.
• پوشیدن کفش‌های نامناسب: کفش‌هایی که فاقد حمایت کافی از قوس کف پا باشند، یا پاشنه آن‌ها صاف و نازک باشد، می‌توانند خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش دهند.

دیگر عوامل:

• صافی کف پا یا قوس بسیار زیاد کف پا
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا آرتریت روماتوئید
• کاهش انعطاف‌پذیری عضلات و تاندون‌ها با افزایش سن

مهم‌ترین علائم خار پاشنه

در حالی که خار پاشنه در عکس‌برداری رادیولوژی ممکن است بدون علامت باشد، بسیاری از افراد از درد قابل‌توجهی در ناحیه پاشنه شکایت دارند. شایع‌ترین علائم خار پاشنه عبارت‌اند از:

• التهاب و قرمزی در ناحیه پاشنه
• کاهش انعطاف‌پذیری در کف پا و احساس درد در زمان ایستادن‌های طولانی‌مدت
• احساس سفتی یا کشیدگی در ناحیه کف پا به‌ویژه هنگام بالا رفتن از پله یا دویدن
• درد تیز و سوزاننده در پاشنه پا به‌خصوص در اولین قدم‌ها پس از بیدار شدن از خواب

روش‌های تشخیص خار پاشنه

تشخیص دقیق خار پاشنه در اغلب موارد از طریق ترکیب معاینه فیزیکی توسط پزشک متخصص ارتوپدی یا فیزیوتراپ و تصویربرداری پزشکی مانند رادیوگرافی ساده (اشعه ایکس) صورت می‌گیرد. در صورت نیاز، ممکن است MRI یا سونوگرافی عضلات برای بررسی دقیق‌تر بافت‌های نرم پا تجویز شود تا التهاب فاسیای پلانتار نیز بررسی شود.

راهکارهای درمان خار پاشنه پا

درمان غیرجراحی (محافظه‌کارانه)

اکثر موارد خار پاشنه بدون نیاز به جراحی و با استفاده از روش‌های ساده قابل درمان هستند:

• استفاده از یخ: قرار دادن کیسه یخ روی ناحیه دردناک روزانه چند بار، هر بار به مدت 15-20 دقیقه، التهاب را کاهش می‌دهد.
• تمرینات کششی روزانه برای فاسیای پلانتار و تاندون آشیل.
• استفاده از کفی طبی و پد پاشنه برای کاهش فشار بر ناحیه پاشنه.
• فیزیوتراپی تخصصی شامل اولتراسوند‌تراپی، شاک‌ویو‌تراپی و تمرینات اصلاحی.
• تغییر کفش‌ها و استفاده از کفش‌های مناسب با پاشنه نرم و قوس مناسب.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و تورم.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله صفر تا صد علت جدا شدن ناخن از گوشت را نیز مطالعه نمایید.

تزریق کورتون

در موارد حاد که درد به درمان‌های اولیه پاسخ نمی‌دهد، پزشک ممکن است تزریق داروی ضدالتهابی کورتیکواستروئیدی در ناحیه التهاب را تجویز کند. این تزریق در اغلب موارد به‌صورت محدود و تنها در چند نوبت انجام می‌شود.

درمان با شاک‌ویو (Shockwave Therapy)

یکی از روش‌های نوین، استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا است که با تحریک بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده، به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. این روش غیرتهاجمی بوده و اغلب نتایج رضایت‌بخشی دارد.

 جراحی خار پاشنه

در موارد بسیار نادر و مقاوم به درمان، ممکن است جراحی برای برداشتن خار و آزادسازی فاسیای پلانتار پیشنهاد شود. جراحی خار پاشنه معمولاً با موفقیت بالا همراه است، اما به‌عنوان آخرین راهکار درمانی در نظر گرفته می‌شود.

روش‌های پیشگیری از خار پاشنه

پیشگیری همواره بهترین راه مقابله با مشکلات سلامتی است. برای جلوگیری از بروز خار پاشنه، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• حفظ وزن متعادل و جلوگیری از افزایش وزن ناگهانی
• انجام منظم تمرینات کششی به‌ویژه کشش عضلات ساق پا و کف پا
• اجتناب از ایستادن یا راه رفتن طولانی‌مدت بر روی سطوح سخت
• گرم‌کردن صحیح بدن پیش از فعالیت ورزشی و خنک‌کردن بعد از آن
• استفاده از کفش طبی استاندارد با پاشنه مناسب و قوس حمایتی خوب

سخن پایانی

در نهایت، خار پاشنه اگرچه یک عارضه کوچک استخوانی به‌نظر می‌رسد، اما می‌تواند درد و ناراحتی‌های جدی در زندگی روزمره ایجاد کند. شناخت به‌موقع علائم و مراجعه به پزشک متخصص، کلید کنترل این عارضه است. خوشبختانه، در اغلب موارد با روش‌های درمانی غیرجراحی و با کمک تمرینات کششی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی می‌توان این مشکل را به‌طور کامل مدیریت کرد.

در صورتی که شما یا اطرافیانتان با درد پاشنه پا روبه‌رو هستید، با انجام معاینات تخصصی و پیروی از روش‌های درمانی استاندارد، می‌توانید به راحتی از این درد رهایی یافته و کیفیت زندگی خود را ارتقاء دهید. همچنین سوکرانیکا لافارر را نیز ببینید.