زندگی نباتی و‌ هر آنچه لازم است بدانید

زندگی نباتی و‌ هر آنچه لازم است بدانید؛ حالت نباتی یا حالت ناآگاه و بی‌پاسخ، وضعیتی است که در آن فرد دارای ساقه مغزی فعال است، اما هوشیاری یا عملکرد شناختی ندارد. افراد مبتلا به این وضعیت، به تناوب خواب و بیداری را تجربه می‌کنند. حتی زمانی که بیدار هستند، قادر به تعامل با دیگران یا اطراف خود نمی‌باشند. زندگی نباتی یک وضعیت بسیار ناخوشایند و آزاردهنده است که افرادی که با آن مواجه هستند، بسیار کم احتمال خواهد داشت که به سطح هوشیاری بالاتر و زندگی عادی بازگردند.

زندگی نباتی چیست؟

حالت نباتی، یک وضعیت بیداری است که ممکن است پس از کما رخ دهد و در آن فرد بی‌اطلاع از خود و محیط اطراف خود می‌باشد. متأسفانه، افرادی که در این وضعیت قرار دارند، اغلب کمتر فرصتی برای بازگشت به زندگی عادی دارند. در بیشتر موارد، بیماران بهبود نمی‌یابند یا حداقل پیشرفت محسوسی نشان نمی‌دهند و همیشه به کمک و نگهداری نیاز دارند. به طور خلاصه، حالت نباتی یک وضعیت بیداری ناخودآگاه را نشان می‌دهد.

آشنایی با انواع زندگی نباتی

متخصصین مغز و اعصاب و کالج سلطنتی پزشکان بر این باورند که جهت تشخیص وضعیت نباتی، لازم است مدت زمان مشخصی را در نظر بگیرند. به همین دلیل، دو نوع اصلی حالت نباتی شناخته می‌شود: 

حالت نباتی پیوسته و حالت نباتی دائمی. در حالت نباتی پیوسته، در صورتی که فرد بیش از 6 ماه در این وضعیت باشد و علت آن آسیب‌زا نباشد، ممکن است این حالت را تشخیص دهند. در حالت نباتی دائمی، اگر فرد بیش از 12 ماه در این وضعیت باشد و علت آن آسیب‌زا باشد (مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی گسترده)، به طور معمول این وضعیت را به عنوان حالت نباتی دائمی تشخیص می‌دهند.

چرا زندگی نباتی رخ می‌دهد؟

زندگی نباتی وقوع می‌یابد زمانی که مخ که بزرگ‌ترین بخش مغز است، به‌شدت آسیب‌دیده و قادر به اجرای عملکرد ذهنی نمی‌باشد؛ با این حال، سیستم فعال‌کننده شبکه هنوز فعال است که به فرد امکان بیداری را می‌دهد. سیستم فعال‌کننده شبکه، مجموعه‌ای از سلول‌ها و رشته‌های عصبی است که در اعماق قسمت بالایی ساقه مغز واقع شده و وظیفه کنترل بیداری فرد را بر عهده دارد.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله خواب عصر مفید هست یا مضر؟ را نیز مطالعه نمایید.

به‌طور معمول، حالت نباتی ناشی از آسیب شدید مغزی است که دو عامل اصلی دارد: ضربه به سر و اختلالاتی که باعث عدم تأمین اکسیژن به مغز می‌شوند، مانند ایست قلبی یا تنفسی. با این وجود، هر گونه اختلال شدیدی که به مغز آسیب برساند، مثل خونریزی در مغز یا عفونت مغزی، ممکن است منجر به وقوع حالت نباتی گردد.

سطح هوشیاری در زندگی نباتی به چه میزان است؟

در زبان عامه، ممکن است زندگی نباتی، سکته مغزی و کما را با یکدیگر اشتباه گرفته شوند، اما این اختلالات دارای تفاوت‌های مهمی هستند:

1. کما: در کما، فرد بیدار نیست و آگاهی ندارد. اما در زندگی نباتی، فرد بیدار است و حتی ممکن است چشمان خود را باز نگه دارد.
2. حالت حداقل هوشیاری: در این حالت، فرد به طور متناوب بین حالتی که آگاه است و حالتی که آگاهی ندارد، جابجا می‌شود.
3. مرگ مغزی: این وضعیت وقتی رخ می‌دهد که مغز و ساقه مغز به‌طور همزمان آسیب دیده باشند و قابل بازگشت نباشند.
4. سندروم قفل شدگی: در این حالت، فرد به طور کامل هوشیار و آگاه است، اما به دلیل فلج بودن نمی‌تواند حرکتی انجام دهد، صحبت کند یا بخش‌هایی از بدن خود را حرکت دهد.

آیا زندگی نباتی درمانی هم دارد؟

وضعیت نباتی به عنوان یک وضعیت پیچیده و دشوار در پزشکی شناخته می‌شود. اغلب علت اصلی آن آسیب به عصب‌ها و مناطق مختلف مغز است که منجر به فلج عضلات دست و پا و ناتوانی در گفتار می‌شود.

این وضعیت سبب جدایی میان توانایی تشخیص آگاهی از محیط اطراف و ناتوانی در بیان و ارتباط می‌شود که معمولاً با مشکلات اجتماعی و روانی همراه است. در حال حاضر درمان کامل برای این وضعیت موجود نیست، اما مراقبت دقیق و حمایت می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

روش‌های مدیریت وضعیت نباتی شامل حمایت تنفسی و قلبی، فیزیوتراپی و توانبخشی، استفاده از سیستم‌های کمکی مانند دستگاه‌های تشخیص چشمی و مشاوره روانشناختی است.  همچنین، حمایت روانی و اجتماعی از افراد و خانواده‌های آنها نیز اهمیت دارد. به علاوه، پژوهش‌های بیشتر در حال انجام است تا راهکارهای جدیدی برای مدیریت و بهبود وضعیت نباتی ارائه شود.

سخن پایانی

وقوع آسیبی به مغز ممکن است منجر به پیامد‌های گوناگونی مانند کما، مرگ مغزی و ورود به حالت حداقل سطح هوشیاری (Minimally Conscious State) شود. یکی از حالت‌های پیچیده‌تر و خطرناک که ممکن است در پی آسیب به مغز رخ دهد و شناخته شده به عنوان “زندگی نباتی” است. متخصصان سال‌هاست در تلاش برای یافتن درمانی برای این وضعیت بی‌ثبات و آزار دهنده هستند.