چرا دچار خونریزی بینی می‌شویم؟ مهم‌ترین دلایلی که باید بدانید

چرا دچار خونریزی بینی می‌شویم؟ مهم‌ترین دلایلی که باید بدانید

خونریزی بینی یا به اصطلاح عامیانه خون‌دماغ شدن یکی از رایج‌ترین مشکلاتی محسوب شده که افراد زیادی در طول زندگی خود با آن روبه رو می‌شوند. شاید برای برخی این اتفاق موضوعی ساده و گذرا به نظر آید، اما در مواردی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مهم یا مشکل سیستمیکی باشد که نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر است. 

برخی افراد ممکن است تنها در فصل‌های سرد یا در مناطق خشک به‌ویژه در زمستان دچار خونریزی بینی شوند، درحالی‌که برای عده‌ای دیگر این عارضه ممکن است بدون دلیل مشخص و در هر زمان از سال اتفاق بیفتد. در این مقاله از آقای دارو به بررسی دلایل، انواع، روش‌های درمانی و راهکارهای پیشگیری از خونریزی بینی خواهیم پرداخت.

منظور از خونریزی بینی چیست؟

خونریزی بینی که در اصطلاح پزشکی به آن اپی‌ستاکسی نیز گفته می‌شود، به خروج خون از بافت‌های داخلی بینی اطلاق می‌گردد. مخاط داخلی بینی شامل رگ‌های بسیار ظریف و حساسی می‌باشد که وظیفه گرم و مرطوب کردن هوای ورودی به بدن را بر عهده دارند. 

این رگ‌ها در راستای نزدیکی به سطح پوست، بسیار آسیب‌پذیر خواهند بود و به راحتی ممکن است در اثر کوچک‌ترین ضربه یا تغییرات محیطی دچار پارگی شوند و منجر به خونریزی شوند. خونریزی بینی در مجموع می‌تواند کوتاه‌مدت و بی‌خطر باشد، اما در مواردی نیز خطرناک بوده و نیازمند مداخلات درمانی فوری خواهد بود.

آشنایی با انواع خونریزی بینی

خونریزی بینی به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم شده که هر کدام علت و روند درمانی متفاوتی دارند:

خونریزی قدامی

این نوع خونریزی از قسمت جلوی تیغه میانی بینی (ناحیه کیسل‌باخ) شروع شده و شایع‌ترین نوع آن است. در این حالت به طور معمول فرد می‌تواند خونریزی را با فشار مستقیم بر روی بینی کنترل نماید و این نوع، خطر جدی برای جان بیمار ندارد.

خونریزی خلفی

این نوع خونریزی که در بخش‌های عمیق‌تر و عقبی بینی رخ می‌دهد، کمتر شایع اما بسیار جدی‌تر است. به طور معمول این خونریزی شدیدتر، طولانی‌تر و کنترل آن دشوارتر بوده و احتمال دارد به درمان پزشکی تخصصی نیاز داشته باشد. افراد مسن یا کسانی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند بیشتر در معرض این نوع خونریزی قرار دارند.

مهم‌ترین دلایل خونریزی بینی

علت بروز خونریزی بینی می‌تواند بسیار متنوع و گوناگون باشد. در این بخش مهم‌ترین دلایل این عارضه را مرور خواهیم کرد:

• آلرژی‌ها و عفونت‌های تنفسی

آلرژی‌های فصلی، التهاب مزمن مخاط بینی و عفونت‌هایی مانند سرماخوردگی منجر به آسیب‌پذیری رگ‌های خونی شده و احتمال بروز خونریزی را افزایش می‌دهند.

• عوامل محیطی

یکی از شایع‌ترین عوامل، تغییرات ناگهانی دما و رطوبت است. زندگی در محیط‌های خشک یا سرد، به‌ویژه در زمستان یا فصولی که وسایل گرمایشی بیش از حد هوا را خشک می‌کنند، باعث کاهش رطوبت مخاط بینی شده و زمینه ترک‌خوردگی و خونریزی را فراهم می‌سازد.

• آسیب‌های فیزیکی

ضربه مستقیم به بینی، دستکاری مکرر آن، فین کردن شدید و عطسه‌های پشت سر هم می‌توانند منجر به بروز پارگی رگ‌های سطحی مخاط بینی شوند. از سوی دیگر، در برخی کودکان وارد کردن اجسام خارجی به داخل بینی علت شایع خونریزی است.

• مشکلات زمینه‌ای پزشکی

برخی بیماری‌ها نظیر فشار خون بالا، اختلالات انعقادی مانند هموفیلی، کمبود ویتامین K و مشکلات کبدی می‌توانند ریسک خونریزی بینی بالا ببرد. مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین نیز از دیگر عوامل مهم در این زمینه به شمار می‌آید.

• عوامل سبک زندگی

مصرف سیگار، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی تحریک‌کننده، مواد مخدر استنشاقی، کم‌آبی بدن و سوء تغذیه می‌توانند سلامت مخاط بینی را به خطر بیندازند و احتمال خونریزی را افزایش دهند.

راه‌های درمان خونریزی بینی

خوشبختانه در بسیاری از موارد، می‌توان خونریزی بینی را با روش‌های ساده و در منزل کنترل کرد. در ادامه به مهم‌ترین اقدامات درمانی اشاره خواهیم کرد:

روش‌های فوری در منزل 

• پرهیز از فین کردن و صحبت زیاد: پس از توقف خونریزی حداقل تا چند ساعت نباید بینی را فین کرد یا نفس عمیق کشید.
• استفاده از کمپرس سرد: قرار دادن کیسه یخ یا حوله سرد روی بینی یا پیشانی باعث انقباض عروق خونی و کاهش خونریزی می‌شود.
• اعمال فشار مستقیم: با انگشت شست و اشاره، قسمت نرم بینی را به آرامی به مدت 10 تا 15 دقیقه فشار دهید تا رگ‌های پاره شده مجدداً بسته شوند.
• وضعیت بدنی صحیح: در زمان خونریزی، به جای خوابیدن یا بالا گرفتن سر، باید در حالت نشسته قرار گرفت و سر را کمی به جلو خم نمود تا خون وارد گلو نشود.

درمان‌های پزشکی

در مواردی که خونریزی شدید یا طولانی باشد، یا به صورت مکرر تکرار شود، نیاز به درمان پزشکی وجود دارد. برخی از روش‌های تخصصی در ادامه آمده است:

• پانسمان بینی با گاز مخصوص یا بالن
• استفاده از اسپری‌های وازوکنسترکتور
• سوزاندن عروق خونی با نقره نیترات یا کوتر
• انجام آمبولیزاسیون یا جراحی برای قطع جریان خون در رگ‌های مشکل‌دار

راهکارهای پیشگیری از خونریزی بینی

به منظور کاهش احتمال بروز خونریزی بینی، رعایت برخی نکات پیشگیرانه بسیار موثر خواهد بود:

• مرطوب نگه داشتن هوا: استفاده از دستگاه بخور در خانه یا محل کار به ویژه در فصل‌های خشک و سرد، مخاط بینی را مرطوب نگه می‌دارد.
• نرم کردن داخل بینی: می‌توان داخل بینی را با ژل‌های مرطوب‌کننده مخصوص یا وازلین چرب کرد تا از خشکی و ترک‌خوردگی جلوگیری گردد.
• اجتناب از دستکاری بینی: نباید بینی را با فشار زیاد تمیز کرد یا ناخن وارد آن نمود.
• ترک سیگار و مواد مضر: مصرف دخانیات موجب آسیب جدی به مخاط بینی می‌شود که با ترک آن می‌توان احتمال خونریزی را کاهش داد.
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: فشار خون بالا، بیماری‌های انعقادی یا مصرف داروهای خاص می‌بایست تحت نظر پزشک کنترل شوند تا زمینه‌ای برای خونریزی مکرر ایجاد نکنند.
• مصرف کافی مایعات و رژیم غذایی متعادل: نوشیدن آب کافی و دریافت ویتامین‌های K و C می‌تواند به بهبود انعطاف‌پذیری و سلامت رگ‌های خونی کمک چشمگیری نماید.

چه زمانی برای خونریزی بینی به پزشک مراجعه کنیم؟

در برخی موارد، خونریزی بینی ممکن است نشانه یک بیماری مهم‌تر باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. این موارد عبارتند از:

• تکرار خونریزی چندین‌بار در هفته
• خونریزی پس از ضربه یا سانحه
• سرگیجه، تنگی نفس یا تپش قلب
• همراه بودن خونریزی با علائمی مانند ضعف
• خونریزی بیش از 20 دقیقه که با فشار مستقیم قطع نمی‌شود
• خونریزی در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، کبدی یا مصرف‌کننده داروهای رقیق‌کننده

سخن پایانی

در نهایت، خونریزی بینی در اکثر مواقع عارضه‌ای بی‌خطر و قابل‌درمان است که با رعایت نکات ساده‌ای همچون حفظ رطوبت محیط، پرهیز از دستکاری بینی و رعایت بهداشت تنفسی می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. با این حال، در صورت مشاهده خونریزی شدید، طولانی یا تکرارشونده نباید آن را ساده انگاشت و لازم است جهت بررسی تخصصی به پزشک مراجعه کرد. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، ترک دخانیات، تغذیه مناسب و مصرف کافی مایعات از راه‌های موثر پیشگیری از این مشکل شایع هستند.