همه چیز درباره نیتروگلیسیرین؛ داروی نجات‌دهنده قلب

همه چیز درباره نیتروگلیسیرین؛ داروی نجات‌دهنده قلب

نیتروگلیسیرین (Nitroglycerin) که نام شیمیایی آن تری نیترات گلیسریل است، یک استر آلی از گلیسرول و اسید نیتریک است. اما جالب اینجاست که همین ترکیب در دوزهای بسیار پایین، به عنوان یک داروی مهم طبقه‌بندی می‌شود.

در حقیقت، این ماده با گشاد کردن عروق خونی (خاصیت واسو دیلاتوری)، به سرعت جریان خون را بهبود می‌بخشد و بار کاری قلب را کاهش می‌دهد. این تغییر کاربری شگفت‌انگیز از عرصه انفجار به حوزه پزشکی، یکی از بزرگ‌ترین پارادوکس‌های تاریخ شیمی و داروسازی محسوب می‌شود.

نیتروگلیسیرین چیست؟

نیتروگلیسیرین یک داروی گشادکننده عروق است که برای کاهش درد قفسه سینه و بهبود جریان خون قلب استفاده می‌گردد. نیتروگلیسیرین در دسته‌ی نیترات‌ها قرار می‌گیرد؛ موادی که با آزاد نمودن نیتریک‌اکسید منجر به شل شدن دیواره رگ‌ها و افزایش جریان خون می‌شوند. این دارو در حقیقت یکی از سریع‌ترین میان‌بُرهایی است که پزشکی برای رساندن خون به عضله قلب پیدا نمپه.

فرقی نمی‌کند به شکل قرص زیرزبانی باشد یا اسپری، پچ پوستی باشد یا قرص آهسته‌رهش؛ نکته مهم این است که همه شکل‌های آن یک هدف مشترک دارند که آن هم کمک به قلب در لحظه‌ای که بیشترین فشار روی آن است.

استفاده از نیتروگلیسیرین سال‌هاست در اورژانس‌ها، کلینیک‌ها و حتی خانه‌ها رایج است؛ اما همچنان بسیاری از افراد نمی‌دانند چه اتفاقی دس از مصرف آن در بدن رخ می‌دهد.

چرا نیتروگلیسیرین نجات‌دهنده قلب است؟

این دارو چگونه در عرض چند دقیقه می‌تواند یک حمله قلبی را مهار کند و به قلب آرامش ببخشد؟ پاسخ در تبدیل شدن آن به یک گاز است.

نیتروگلیسیرین متعلق به دسته نیترات‌های آلی است. زمانی که شما قرص زیر زبانی را استفاده می‌کنید، دارو وارد جریان خون می‌شود. در سلول‌های عضلانی صاف رگ‌های خونی، آنزیم‌هایی (به ویژه ALDH2) آن را به نیتریک اکساید (NO) تبدیل می‌کنند.

نیتریک اکساید یک پیام‌رسان قوی است که باعث ریلکس شدن عضلات صاف دیواره رگ‌ها می‌شود؛ به عبارت دیگر، رگ‌ها گشاد (واسو دیلاته) می‌شوند.

کاهش پیش‌بار

با گشاد شدن وریدها، خون بیشتری در سیاهرگ‌ها جمع می‌شود و خون کمتری به قلب برمی‌گردد. این کار، فشار روی بطن‌ها را کاهش می‌دهد.

کاهش پس‌بار

با گشاد شدن شریان‌ها، قلب برای پمپاژ خون به بدن نیروی کمتری لازم دارد.

افزایش جریان خون کرونری

رگ‌های کرونری که به دلیل بیماری عروق کرونر تنگ شده‌اند، گشاد شده و خون و اکسیژن بیشتری به عضله قلب می‌رسد.

نتیجه نهایی این است که نیاز قلب به اکسیژن کم شده و هم‌زمان خون‌رسانی به آن افزایش می‌یابد، که سریعا درد شدید ناشی از آنژین صدری را تسکین می‌دهد. برای خرید کوکیوتن قرمز 100 کلیک کنید.

موارد مصرف اصلی و خواص نیتروگلیسیرین

نیتروگلیسیرین به طور عمده به منظور درمان و پیشگیری از درد قفسه سینه ناشی از آنژین صدری (Angina Pectoris) که اغلب علامت بیماری عروق کرونر است، استفاده می‌شود. کاربردهای آن به شرح زیر است:

• تسکین سریع آنژین حاد: مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خاصیت.
• پیشگیری از آنژین ناشی از فعالیت: مصرف پیش از ورزش یا استرس (به صورت پیشگیرانه).
• درمان نارسایی حاد قلبی: کاهش فشار بر قلب در شرایط بحرانی.
• کنترل فشار خون بالا: به ویژه در فوریت‌های فشار خونی (به صورت تزریقی).
• کمک به کاهش اسپاسم عروق کرونر: برای درمان انواع خاصی از آنژین (مانند آنژین پرینزمتال).
• درمان برخی مشکلات غیر قلبی: مثل شقاق مقعدی (در پماد موضعی) که بر اثر گرفتگی عضلات صاف ایجاد می‌شوند.

اشکال دارویی و نحوه مصرف صحیح

نیتروگلیسیرین در راستای سرعت اثرگذاری و جذب، در فرمولاسیون‌های متفاوتی برای رفع نیازهای اورژانسی و طولانی‌مدت عرضه می‌شود.

مهم‌ترین عوارض نیتروگلیسیرین

سردرد، افت فشار خون، سرگیجه و احساس گرمی صورت از مهم‌ترین عوارض هستند. این دارو رگ‌ها را باز می‌کند؛ باز شدن رگ‌ها یعنی کاهش فشار. کاهش فشار در بعضی افراد باعث موارد زیر می‌شود:

• سرگیجه
• تپش قلب
• تهوع خفیف
• سردرد شدید
• حالت گرگرفتگی
• احساس گیجی هنگام ایستادن

این عوارض اغلب کوتاه‌مدت و موقتی هستند. در صورت افت فشار شدید، بیمار باید بنشیند یا دراز بکشد.

چرا نیتروگلیسیرین باعث سردرد می‌شود؟

چون رگ‌های مغز هم مانند رگ‌های قلب باز می‌شوند. باز شدن رگ‌ها یعنی افزایش جریان خون. در صورتی که این اتفاق در رگ‌های مغز بیفتد، حس نبض‌دار و ضربان‌دار در سر ایجاد می‌شود. سردرد نشان‌دهنده عملکرد دارو است و اغلب موقتی است.

چه کسانی نباید نیتروگلیسیرین مصرف کنند؟

کسانی که داروهای افزایش‌دهنده نعوظ مصرف کرده‌اند یا افت فشار شدید دارند. مصرف هم‌زمان نیتروگلیسیرین با برخی داروها می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند. افراد زیر باید از آن پرهیز نمایند:

• بیماران با فشار بسیار پایین
• افراد با حساسیت دارویی به نیترات‌ها
• کسانی که اخیرا سکته مغزی داشته‌اند
• مصرف‌کنندگان داروهای مخصوص اختلال نعوظ مثل سیلدنافیل

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله علت و علائم درد قفسه سینه؛ آیا همیشه نشانه بیماری قلبی است؟ را نیز مطالعه نمایید.

مصرف نیتروگلیسیرین هنگام حمله درد قفسه سینه

اغلب یک دوز زیرزبانی زیر زبان گذاشته می‌شود و چند دقیقه بعد درد باید کمتر شود. به عبارتی دیگر، زمانی که درد قلبی شروع می‌شود، فرد باید بنشیند و دارو را مصرف کند. اغلب ظرف یک دقیقه اثر شروع شده و آرامش ایجاد می‌شود. در صورتی که درد ادامه داشته باشد، مراحل بعدی باید در تحت نظر پزشک باشد.

نیتروگلیسیرین در بارداری، شیردهی و سالمندان

مصرف هر دارویی در شرایط خاص نیازمند احتیاط بیشتری است.

بارداری و شیردهی

اطلاعات کافی درباره ایمنی مصرف نیتروگلیسیرین در دوران بارداری وجود ندارد. اگرچه برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است در دوزهای پایین ایمن باشد، اما تصمیم به مصرف باید فقط با صلاحدید و تشخیص پزشک متخصص باشد. در دوران شیردهی نیز باید احتیاط لازم صورت گیرد.

سالمندان

افراد مسن اغلب نسبت به افت فشار خون ناشی از واسو دیلاتورها حساس‌تر هستند. در نهایت، در این گروه سنی، دوز اولیه معمولاً با احتیاط و کمتر تجویز می‌شود تا از عوارضی مانند سرگیجه و خطر افتادن جلوگیری شود.

نگهداری نیتروگلیسیرین چگونه باید باشد؟

نور و گرما می‌توانند ساختار دارو را تضعیف کنند. بهتر است:

• در ظروف تیره باشد
• در جای خشک و خنک نگهداری شود
• قرص زیرزبانی زیاد جابه‌جا نشود چون حساس است

سخن پایانی

در نهایت دیدیم که نیتروگلیسیرین بیش از یک داروی معمولی است. از روزی که وارد عرصه پزشکی شد، توانست بسیاری از حملات قلبی را از مرحله خطر عبور دهد و به میلیون‌ها نفر فرصت نفس کشیدن دوباره بدهد. شناخت درست این دارو یعنی آگاهی بیشتر، آمادگی بهتر و دوری از عوارض. برای خرید کو آنزیم کیوتن ۳۰ کلیک کنید.

سوالات متداول درباره داروی نیتروگلیسیرین

آیا نیتروگلیسیرین خطرناک است؟

نیتروگلیسیرین در شکل خالص و تغلیظ شده بسیار ناپایدار و منفجره است، اما در اشکال دارویی به شدت رقیق شده و تحت استانداردهای دقیق پزشکی تولید می‌شود. مصرف آن طبق دستور پزشک برای درمان آنژین صدری و دیگر شرایط قلبی کاملا ایمن است. خطر اصلی، مصرف خودسرانه یا تداخل با داروهای دیگر است.

نیتروگلیسیرین درمانی بهتر است یا سوستاک؟

سوستاک (Sustac) در واقع یکی از نام‌های تجاری معروف داروی نیتروگلیسیرین است که به صورت قرص‌های پیوسته رهش برای پیشگیری طولانی‌مدت از آنژین صدری عرضه می‌شود. در نهایت، این دو واژه رقیب هم نیستند؛ سوستاک یک برند از ماده دارویی اصلی، یعنی نیتروگلیسیرین است.

آیا نیتروگلیسیرین باعث سکته قلبی می‌شود؟

خیر، برعکس، این دارو به درمان و پیشگیری از درد ناشی از نرسیدن خون کافی به قلب (آنژین) کمک می‌کند و در موارد اورژانسی می‌تواند از آسیب جدی‌تر به قلب در طول حمله قلبی جلوگیری کند. اگرچه در برخی مطالعات جدیدتر، اثرات طولانی‌مدت آن در برخی بیماران قلبی در حال بررسی است، اما در شرایط حاد، همچنان بهترین است.

منبع: wikipedia